Preview

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университетінің Хабаршысы

Кеңейтілген іздеу
№ 1 (42) (2019)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАР

6-12 313
Аннотация

Қазіргі заманғы колонизация нәтижесінде христиандық барлық континенттерге жетті. Латын Америкасы католик континенті болды, ал Солтүстік Америка діндері әртүрлі болды. ХХ ғасырдың екінші жартысында протестантизм Tierra del Fuego – дан Рио – Гранге дейін тез таралады және оның ізбасарларының саны үнемі өсіп келеді. Қазіргі Латын Америкасындағы протестанттық үрдістердің ішіндегі ең радикалды – эвангельизм мен «пятидесятничество» басым. Орта латынамерикандық – католиктің стереотипі өзгеруде. Протестантизм – бүгінгі таңда христиандықтың ең жылдам дамып келе жатқан үрдісі. Діни өлшемдер әлемнің жаңа геосаяси бөлігінің негізі болуы мүмкін. Төрт негізгі әлем бар: Өкініш әлемі, Ислам әлемі, Дхарма әлемі және Оңтүстік әлемі.

13-22 424
Аннотация

Осы мақалада «Солтүстік Қазақстан облысы жағдайында судан шөбін (Sorghum sudanense L.) тұқымға өңдеу кезіндегі өсу ынталандырғышы мен микротыңайтқышты қолданудың тиімділігі» атты ғылыми зерттеудің нәтижелері көрсетілген.
Ғылыми жұмыста тыңайтқыш арасындағы судан шөбінің әр түрлі сұрыптарға әсер етудің салыстыруы көрсетілген. Зерттеу жұмысының объектілері: Биогумус, Агростимулин, Лигногумат, Гуминт тыңайтқыштар мен судан шөбінің өсімдіктер. Экспериментте қолданатын тыңайтқыштар Қазақстанда судан шөбін өсіру үшін ешқашан пайдаланбаған. Жұмыста барлық вегетациялық кезеңнің нәтижелері көрсетілген. Мақалада судан шөбінің тығыздылығы мен биіктілігі туралы мәлімет берілген. Қорытынды мен ұсыныстар ұсынылған. Солтүстік Қазақстан жағдайында тыңайтқыштарды пайдалану нәтижелері фермерлер мен Солтүстік Қазастан облысының, Қазақстанның және әлемнің басқа аграрийлармен қолдануға болады.

23-26 235
Аннотация

Қазіргі жағдайда, улы химикаттар мен минералды тыңайтқыштарды жаппай пайдалану нәтижесінде көкөніс пен жеміс өндіру кезінде адамдардың денсаулығына қауіп төнгенде, әсіресе экологиялық таза тамақ өнімдерін өндіру жолдарын іздестіру өзекті болып отыр.Қазіргі уақытта химия өнеркәсібі қандай да бір дәрежеде минералды тыңайтқыш болуға және өсірілетін дақыл астындағы топырақтағы қоректену элементтерінің құрамын өзгертіп қана қоймай, сонымен қатар өсімдіктердің өсуі мен дамуына, алынатын өнімнің өнімділігі мен сапасына елеулі әсер етуге қабілетті химиялық қосылыстардың алуан түрін шығарады. Тәтті бұрыштың ең жоғары өнімділігі ОртонГумат өсу реттегішімен опцияны қамтамасыз етеді. Бұрыш жемісінің бірдей қосылуы Эпинмен опцияны қамтамасыз етеді. Корневин өсу реттегіші тәтті бұрыш, әсіресе салқын жағдайда өндіру үшін тиімді емес. Көктемгі – жазғы жылыжайлар жағдайында тәтті бұрыш өндірісінің ең үлкен рентабельділігін ОртонГумат өсуінің реттегіші береді.

27-37 304
Аннотация

Мақалада «Дарын» мектеп – лицейінің жоғары сынып оқушыларына және М. Қозыбаев атындағы СҚМУ – нің «Биология» кафедрасының 5B011300 «Биология» мамандығының 1 курс студенттеріне арналған электрондық оқулықты оқу үрдісіне енгізу және жүзеге асыру зерттеулердің нәтижелері көрсетілген. Биология сабақтарында 9 – сынып оқушыларына электрондық оқулықтар білім деңгейіне, шығармашылық қабілеттеріне және мектептегі ынтасына қолдану әсері қарастырылған. Сондай – ақ, 1 курс студенттеріне ағылшын тілінде сабақ жүргізген кезде құрастырылған көп тілді электрондық оқулықтың мәліметті шет тілде меңгеру деңгейіне, шет тілінде пәндерді оқуға қызығушылығына, студенттердің сөздік қорын арттыруына, болашақ кәсіби қызметінде ақпарат–коммітикативтің технологияларды пайдалану қызығушылығына әсерін қарастырылды. Математикалық статистика әдістемесі арқылы электрондық оқулықтың биология сабағында пайдаланған кезде қарастырылған білім сапасы көрсеткіштерінің оң динамикасын растады. Сауалнама арқылы оқушылардың қарастырылған көрсеткіштеріне электронды оқулықты қолданудың ықпалын растады.

38-41 257
Аннотация

Халықтың тамақтануы үшін өндірілетін Якутия өсімдік шаруашылығы өнімдерінде картоп жетекші орынға ие. Қазіргі уақытта картоп шаруашылықтардың барлық санаттарында шамамен 9,5 мың га алқапта өсіріледі. Алайда, оның өнімділігі республика бойынша орташа есеппен 60 – 90 ц/га аспайды. Соңғы жылдары Верхоян ұлысында өсірілетін барлық дақылдардың ішінен картоп ең үлкен мәнге ие және жеке бақшаларда алаңның жартысын алады. Аздаған материалдар бойынша, Солтүстік ұлуларда картоп аяздан қорғалған аймақтарда өте табысты өсе алады. «Тунгэсэй» шаруа қожалығында 2015 жылы 1 га алқапта картоп өнімділігі орта есеппен 130–дан 150 ц/га–ға дейін жетті. Жаңа сорттарды кеңінен енгізу картоп өндірісінің тиімділігін арттырудың негізгі жолы болып табылады. Өсірудің алғашқы жылдарында картоп сорты (аудандастырудан кейін 6–10 жыл бойы сақтайды) белгілі бір өмір сүру ұзақтығы, жоғары өнімділік, фитофторозға және басқа да ауруларға төзімділігі бар, кейінірек бұл қасиеттер біртіндеп жоғалады. Сорттарды әр 8–10 жыл сайын өзгерту қажет.

42-46 349
Аннотация

Қазіргі Қазақстанда әлемдік білім беру кеңістігіне бағытталған жаңа білім беру жүйесі қалыптасуда. Бұл процесс педагогикалық теория мен практикадағы елеулі өзгерістермен қатар жүреді. Білім беру реформасы – елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жөніндегі маңызды бағыт. Сонымен қатар, барлық жаңалықтарды енгізу белгілі бір қиындықтармен тікелей бетпе–бет келеді, жаңашылдықтар басқаша қабылданады, біреу бұл прогрессивті сипатты көреді, ал біреу болашақ үшін «сауатсыз ұрпақ» қауіптенеді. Әрине, барлық сала сияқты, жаңа білім беру жүйесін толық бағалау үшін уақыт қажет. Бүгінгі таңда бұл тақырып білім беру жүйесінде өзекті болып табылады.
Мақалада орта мектепте жаңартылған білім беру бағдарламасын енгізудің кейбір ерекшеліктері қарастырылады. Авторлар оқытудың жаңа жүйесінің оң жақтарына назар аударады. Сондай–ақ, мұғалімдер, ата–аналар және оқушылардың өздері кездесетін қиындықтарды анықтау бойынша мониторингтік зерттеу нәтижелері келтіріледі. Қорытындысында Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын іске асыруға болашақ мектеп мұғалімдерін дайындау үшін ұсыныстар қарастырылды.

47-51 229
Аннотация

Жаздық бидай – жер шарындағы көне және ен көп таралған өсімдік. Әр түрлі биологиялық белсенді препараттарды қолдану өсіп келе жатқан бидайдың сапасың жақсартуға және де оның онимдилигин арттырады. Әр түрлі биологиялық белсенді препараттарды қолдану өсіп келе жатқан бидайдың сапасың жақсартуға және оның өнімділігін арттырады. Осындай биологиялық белсенді препараттардың бірі химия ғылымдарының докторы В.В. Поляковтың жасап шығарган экстрактісі бальзамды терек бүршігі.
Бұл жұмыс Солтүстік Қазақстан облысында ең көп таралған Омская 19 жаздық жұмсақ бидайын өсіруде тамырлық емес үстеме қорек ретінде физиологиялық белсенді зат – Поляков экстракттісін пайдалануға арналған. Заттың жаздық бидайың өсуіне, дамуына және өнімділігіне әсері зерттелді. Зерттеу жұмыстары үш тәжірибе телімдерінде жүргізілді. Зерттеу нәтижелері экстракт бидайдың өнімділігіне жайлы әсер ететіні анықталды. Егін өнімінің артуы орташа 29 % құрады, ол осы затты әртүрлі екпе өсімдіктерді өсіруде тамырлық емес үстеме қорек ретінде ұсынуға мүмкіндік береді.

52-56 245
Аннотация

Есіл өзеніндегі, Петропавл қаласының маңындағы су тасқыны жағдайының даму сипаты тәжірибе көрсетіп отырғандай, әрдайым алдын ала болжанатын салдары болмайды. Бұл жағдай әсіресе соңғы жылдары байқалады, өзендегі су деңгейі дамбаларды кесудің ең жоғарғы мәніне дейін көтерілген, ал кейбір жерлерде тасқын судың одан әрі таралуына жол бермеу үшін білікті арттыру қажет болған кезде 2017 жылдың ең жарқын оқиғасы болып табылады. Су тасқыны жағдайына көптеген факторлар әсер ететіні анық, олардың арасында екі негізгі факторларды бөліп көрсетуге болады, бұл ылғалды, қар жамылғысы түріндегі және қардың еру серпініне әсер ететін көктемгі температуралық профильдер. Екі көрсеткіш де жоғары динамикаға бейім, бұл процестің тұрақты мониторингінің және визуалды шекараны бейнелейтін талдау моделін жасаудың маңыздылығын атап көрсетеді.

57-62 229
Аннотация

Таңдалған тропосфералық факторлардың орташа ендік күміс бұлттардың пайда болуы мен эволюциясына әсері синтетикалық карталарды құру және талдау әдісімен зерттеледі. Жоғары атмосфераны қашықтықтан спутниктік зондтаудың анағұрлым дәл деректерін тропосфераның физикалық жай–күйінің объективті көрсеткіштерімен салыстыруға мүмкіндік беретін әдістің негіздері қарастырылған. Бұл ретте екі ақпарат түрінің де картографиялық түсінігі бар, онда метеорологиялық құбылыстардың дамуының сандық сипаттамалары бар. Стандартты бағдарламалық құралдар мен рәсімдерді қолдану негізінде синтетикалық карталарды құру процесі толыққанды қаралды. Бірқатар типтік мысалдарда тропосферадағы арнайы жылдам дамитын үдерістердің дамуымен күміс бұлттар өрістерінің орналасуында айқын байланыстылықтың болуы көрсетілген. Фронтогенездің және онымен байланысты циклондар мен окклюзияның мезосфералық күміс бұлттар өрістерінің қалыптасуына әсері ерекше назар аударуға тұрарлық. Ішкі гравитациялық толқындардың генерациясы және олардың мезосферадағы температура өрісіне әсері туралы түсінік негізінде анықталған байланыстарды түсіндіру ұсынылады. Қарастырылған феноменді зерттеуді одан әрі дамыту перспективалары ұсынылды.

63-66 215
Аннотация

Дақылдың фитосанитариялық мониторинг іөсімдіктерді интеграцияланған қорғау жүйесінде маңызды мәнге ие. Фитосанитарлық мониторингтің мақсаты –өсімдік шаруашылығы саласындағы қызметті жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғаларды ауылшаруашылығы алқаптарындағы фитосанитарлық жағдай туралы хабардар ету болып табылады. 2018 ж. сұлы егістігіне Фитосанитарлық мониторинг қорытындысы бойынша аурулардың дамуы мен таралуы артады деп күтілуде. Бас аурулары мен тамыр шіріктеріне (гельминтоспориоз) көп көңіл бөлу қажет. Якутиядағы дәнді дақылдар егістерінің ауруларымен залалдануын барынша төмендету үшін: фунгицидтердің бірі себу алдында тұқымдық материалды дәрілеу: Дивиденд Стар, Дивиденд Экстрим, Колфуго Дуплет, Максим Экстрим, Раксил; тұқымдық материалды сақтау режимін қатаң сақтау; шаруашылықта белгіленген ауыспалы егісті сақтау қажет.; Якутия жағдайында дәнді дақылдарды өсірудің агротехникасын сақтау. Осы талаптарды орындау ауа райына қарамастан дәнді дақылдар егістігінің пайда болу және зақымдану дәрежесін барынша төмендетеді және астықтың сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

67-72 270
Аннотация

Ағылшын тілі сабағында қолданбалы өнерді пайдалану қазіргі заманауи оқытудағы танымал әдістемелердің бірі болып табылады. Шығармашылық ой бастапқы және бейнелерге тартылатын, ана тілінің сөздер қабықшасына емес, бұл ана тілінде қарым–қатынас ойлаудан алшақ бейнелі етіп, қызметке негізделген, ол креативті коммуникация атмосферасын құруға мүмкіндік береді. Жасампаз ой, бастапқы және бейнелі қатыстырылған, ана тілі сөзі қабықшасына емес, ана тілінде қарым–катынасты бейнелі жасайды, қашықтағы ойлау бұл креативті коммуникация атмосферасын құруға мүмкіндік береді, қолданбалы қызметке негізделген.
Оқылатын тілде тікелей коммуникативтік ортаны құру – бұл оқушылардың бір–бірімен және олардың оқытушымен өзара іс–қимылы арқылы іздену мақсатына жетудің ең жақсы тәсілі. Белгілі ақпарат оқушыларға жаңа сөздер мен құрылымдарды меңгеруге көмектесетін көрнекі материалдар, музыка, қозғалыс және драматизация арқылы белгісіз мәліметтерді ашу үшін негіз болып табылады. Бұл жағдайда өнер білім алушыларды әлеуметтендіруге арналған тамаша құрал, өйткені тіл үйрену процесіне қатысушылардың қатысуын бағалауға мүмкіндік беретін ерекше атмосфераны құруға көмектеседі. Өнер форматында бірегей туындылар жасау кезіндегі сияқты, ол тең дәрежеде бәрін бірдей топтастырып, басқа қызмет түрін табу мүмкін емес.

73-77 294
Аннотация

Бұл мақалада, француз тілін екінші шет тілі ретінде оқыту тақырыбын зерттеуге әрекет жасалды. Бірінші шет тілі ретінде ағылшын тілін білу негізінде университеттегі студенттердің француз тілін меңгеру мәселесі зерттелді.
Бұл мақаланың маңызды аспектілері – қазіргі әлемдегі француз тілінің даму бағыттарын , оның мәдениетаралық коммуникация, ғылым, білім, зерттеулер жүргізу тілі ретінде өзектілігін зерттеуі болды. Екінші шет тілі ретінде француз тілін үйренуі, студенттің тілдік әлем суретін кеңейтуге және тереңдетуге ықпал етеді,оның дүниетанымын қалыптастыруына жағымды әсерін көрсетеді.
Мақалада француз және ағылшын тілдерінің ұқсастықтары, олардың лексикалық, грамматикалық және басқа деңгейлеріндегі тілді зерттеу процесін жеңілдетуге бағытталғаны туралы баяндалды.
Ағылшын тілін меңгерген студенттерге, француз тілін екінші шет тілі ретінде оқыту әдістері сипатталған. Бұл әдістер бірінші шет тілін меңгеру тәжірибесіне сүйене отырып, француз тілін екінші шет тілі ретінде меңгеруді жеңілдетуге бағытталған.
Мақалада сондай–ақ әлемдегі француз тілін оқытудың келешегі туралы ақпарат берілген.

78-81 209
Аннотация

Жыл сайын психолог – мамандардың сапалы дайындығына қойылатын талаптар артып келеді және жоғары оқу орындарының психологиялық факультеттерінің студенттерінің кәсіби қарым – қатынасында құзыреттілікті қалыптастырудың психологиялық – педагогикалық жағдайларын анықтау мәселесі ерекше маңызға ие болады. Отандық және шетелдік психологияда жүргізілген зерттеулердің талдауы көрсеткендей, қарым–қатынастағы құзыреттілік соңғы уақытта психологтар зерттеген феномендердің бірі болып табылады.
Қарым – қатынас психологиялық ғылымның маңызды санаты болып табылады. Қарым – қатынас мәселесі жалпы психология мен жеке тұлға психологиясында маңызды орын алады. Педагогикалық психология қарым – қатынас призмасы арқылы қаралуы мүмкін, өйткені тәрбиелеу мен оқыту процестерінің барлық жақтары қарым – қатынас арқылы жүзеге асырылады. Қарым – қатынас әлеуметтік психологиядағы орталық ұғым болып табылады, өйткені ол адамдардың бір – бірін қабылдауы мен түсінуі; көшбасшылық және басшылық; ұйымшылдық және жанжал және т.б. сияқты феномендерді тудырады.
Біздің жұмысымызда біз психологтарды оқыту процесінің өзектілігін қарастырамыз, ол осы мамандықтың жаппай болуына және оның қазіргі қоғам үшін маңыздылығына, сондай – ақ психологтың кәсіби қызметі үшін базистік болып табылатын кәсіби қарым – қатынаста құзыреттілікті қалыптастыру шарттарын зерттеуге арналған психологиялық – педагогикалық еңбектердің жеткіліксіздігіне негізделген. Студент – психологтардың кәсіби қалыптасуындағы маңызды рөл бүгінгі таңда кәсіби қарым – қатынаста құзыреттілікті қалыптастыруға бөлінетіні анық.

82-88 251
Аннотация

Мақалада оқытудың нәтижелерін көрсету және жоғары білімді қаржыландыру тұрғысынан оқытудың кредиттік жүйесін жаңарту процестері қарастырылады. Құзыреттіліктерді және оқыту нәтижелерін көрсететін академиялык кредиттерді жаңа нұсқасына көшу академиялық және басқарушылық дербестікті кеңейту жағдайында жоғары оқу орындары айқындайтын білім беру бағдарламаларының құрылымын қайта форматтау қажеттілігін негіздейді. Сонымен қатар, мақала авторлары білім алушылардың игерген несиелерін ескере отырып, жоғары білімді қаржыландыруды ұсынады, бұл оқу үдерісін барынша дараландыруға мүмкіндік береді
Сондай – ақ, мақалада білім беру жүйесіндегі үлкен жетістік «оқу нәтижелерін» заңды түрде топтастыру болып табылады және осыған байланысты авторлар бұл терминдердің анықтамаларының айырмашылығын талдады және оны анықтаудағы тәсілдер мен қағидалардың көптеген авторларға сәйкес келетіндігін анықтады. Талдаудан кейін «оқу нәтижесін» автордың анықтамасы біріктірілді. Мақала университеттерге «академиялық қарыздар = құзыреттілік – оқу нәтижесі» контекстінде білім беру бағдарламаларын құруға кеңес берді.
Бұдан басқа, мақаланың авторлары жоғары білім алуды студенттердің алған кредиттерін ескеру үшін қаржыландыруды ұсынады, бұл оқу процесін мүмкіндігінше жеке ажыратуға мүмкіндік береді.

89-96 272
Аннотация

Ғылыми мақала Қазақстан жерінде құрылған алғашқы музейлердің коллекциялық қорының қалыптасуына арналған. ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында құрылған Орынбор, Жетісу, Семей музейлерінің қор жабдықтау, есепке алу, ғылыми–зерттеу, музей заттарын сақтау барысындағы жұмыстарының негізгі бағыттары ғылыми тұрғыда пайымдалып, коллекциялық қорларының қалыптасу барысы мәселенің ашылуына арқау болды. Аталмыш музейлер жұмысының оңтайлы жолға қойылуында белгілі ғалымдар мен қызығушылардың еңбектері назардан тыс қалған жоқ. Мақаланың жазылу барысында мұрағаттық деректер мен мәселе төңірегінде жарық көрген еңбектер ғылыми айналымға қосылды.
Мақалада музей қорларын қалыптастыруда экспедициялық–жинақтау жұмыстарының, жеке коллекциялық қорлардың маңыздылығы айтылады. Сонымен қатар, мұрағаттық деректерді тиімді пайдалана отырып, Қазақстан жерінде құрылған алғашқы музейлердің коллекциялық қорының қалыптасуының ғылыми негізделуіне ықпал еткен факторлар да автор назарынан тыс қалмаған.

97-101 207
Аннотация

Кәciпорын экономикаcының жағдайында қарыздық қаржылық реcурcтарын пайдалану ерекшелiктерiн талдау мәcелеci кәciпорын үшiн әрқашан өзектi мәcеле, cондықтан ұcынылып отырған жұмыc тақырыбы оcы мәcеленi зерттеуге арналады және жұмыcта қарыздық қаржылық реcурcтарын пайдалануды ұйымдаcтырудың қазiргi ic жүзiндегi барыcы жан–жақты ғылыми жолмен зерттелiнiп, оның ерекшелiктерiмен жетicпеу–шiлiктерi айқындалады.
Кәciпорын қаржылық нәтижелерi туралы мәлiметтер оcы мекемемен өзара әрекет етушi мекемелер үшiн қажеттi негiзгi ақпарат болып табылатындықтан, мекеменiң жылдық және кварталдық еcептiлiгiнiң құрамына енетiн кiрicтер мен шығыcтар туралы еcебiнiң толтыру тәртiбi қараcтырылды.
Кәciпорын қызметiнiң қаржылық нәтижелерiн талдауға мiндеттi элементтерi ретiнде бiрiншiден, талданып жатқан кезеңдегi әрбiр көрcеткiш бойынша өзгерicтердi бағалауды енгiзедi, («көлденең талдау» көрcеткiштерi); Көлденең талдау – әрбiр еcептiлiк позицияcын алдынғы жылмен cалыcтыру;
Екiншiден, табыc пен оның құрылымының өзгеруiн бағалау («тiгiнен талдау» көрcеткiштерi); Тiгiнен талдау әрбiр еcептiлiк позицияcының жалпы нәтижеге әcерiн айқындаумен қорытынды қаржылық көрcеткiштер құрылымын анықтау;
Үшiншiден, бiрқатар кезеңдерде көрcеткiштердiң өщгеруiнiң ең болмаcа жалпы түрiнде зерттеу («трендтiк талдау» көрcеткiштерi); Трендтiк талдау – әрбiр еcептiлiк позицияcын алдынғы кезеңдермен cалыcтырып, трендiн анықтау, яғни жекелеген кезеңдердегi жеке ерекшелiктер мен кенеттен әcер етулерден тазартылған көрcеткiш динамикаcының негiзгi қарқыны. Трендтiң көмегiмен келешектегi көрcеткiштердiң мүмкiн болатын мәнiн қалыптаcтырады, cодан келе перcпективтi болжамды талдау жүргiзiледi;
Төртiншiден, табыc көрcеткiштерiнiң өзгеру cебептерi факторларын анықтау мен оларға cандық бағалау жүргiзу.

102-108 251
Аннотация

Мақала жазушы Ғабит Мүсіреповтің шығармалары тіліндегі фразеологизмдердің стильдік қызметін анықтауға арналған. Жазушының «Жеңілген Есрафил», «Ананың анасы» әңгімелері сондай–ақ, «Ұлпан» романындағы фразеологизмдерге талдау жүргізіліп, мағыналары ашылды. Фразеологизмдердің мағыналық топтарының яғни, эмотивті және этнографиялық түрлерінің қолданылу ерекшелігі айқындалады. Фразеологизм жайлы ғылыми тұжырымдар, зерттеу нәтижелері көрініс тапты. Фразеологиялық тіркестер ойды бейнелі жеткізу жағынан жазушы шығармалары тілінің мол қабатын құрайды. Қаламгерді өзгеден ажыратар, өзіндік қолтаңбасын, өзіндік бет бедерін айқындайтын қасиетін, яғни оның өзіндік стилін нақты мысалдар арқылы айқындап береді.
Ғабит Мүсірепов шығармаларындағы «Ер адам», «Әйел», «Қайғы», «Махаббат», «Кедейлік» концептілерін қалыптастыратын фразеологизмдер, сонымен қатар ұлттық салт–дәстүрлерімізге байланысты фразеологизмдер анықталып, зерттелді. Тілімізді байыту, көркемдеу тәсілі жалғасы тауып отырғандығы Ғабит Мүсірепов туындыларындағы тұрақты тіркестер қолданысынан байқауымызға болады. Қаламгер өз шығармаларында халық тілінің бай қазынасын, көркем сөздің әр алуан өрнегін шебер қолданған.

109-115 242
Аннотация

Мақалада қазіргі кезеңдегі кәсіпорынның қаржылық жоспарлауы қарастырылады. Пайдаланылатын «бюджеттеу», «бюджеттік басқару», «қаржылық жоспарлау» ұғымдары ашып көрсетіледі, олар бүкіл қаржы жүйесінің түсінігін білдіреді. Фирма ішіндегі жоспарлау жүйесінің өзі, үш кезеңнен тұратын күрделі үрдіс.
Кәсіпорынның дамуын қамтамасыз ету үшін барлық кірістер мен ақшалай қаражаттың жұмсау бағыттарын жоспарлай отырып бірге, берілген мақалада, тапсырмаларды орындау және шешулермен қаралады. Осылайша, жоспарлауды жақсы ұйымдастыруды жоспарлау және орындау үздіксіздігін көздейді. Сонымен қатар, жоспарлы бөлімшелерінің міндеті кәсіпорындардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету, іске асыру кезінде берілетін кепілдеме мен көмек көрсетулерден тұрады.

116-122 322
Аннотация

Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясының тарихы Г.Б. Зданович 1966 жылы Петропавлда және алғашқы археологиялық барлауда. 1967 жылы Солтүстік Қазақстан, бұрынғы Көкшетау және Целиноград облыстарының ірі аймағын жүйелі зерттеу басталды. Бұған дейін Солтүстік Қазақстан 1966 жылы жарық көрген Қазақстанның археологиялық картасында көрініс тапқан археология тұрғысынан перспективті емес деп саналды. Тек Солтүстік Қазақстан облысының территориясында Тас, Қола, Ерте Темір Жасы және Орта ғасыр тарихи–мәдени мұраларының ескерткіштерімен байланысты 600 – ден астам археологиялық объектілер анықталды.
Жұмыстың нәтижелері ғалымдардың жүздеген ғылыми еңбектерінде жарық көрді. Тас дәуірінің зерттеулері Neolithic Atbasar мәдениетін ғылыми айналымға енгізуге мүмкіндік берді. Қазақстанның солтүстігіндегі Энеолит ескерткіштерінің қазбалары Ботай мәдениетін ақтауға мүмкіндік берді. Қола дәуірінің ең бай материалдары бойынша Питер ұлы және сарғара мәдениеті ғылымға енді. Облыстың аумағында Петропавловск қаласының солтүстік бөлігінде, Қарлуга елді мекенінен 30 км оңтүстікке қарай орналасқан Ақ Тау қалашығы қазылған, ондаған қорғандар анықталды. Қазақстан – Германия экспедициясы зерттеген, Сака кезеңіндегі Байқар қасиетті жерінің материалдары үлкен қызығушылық тудырады. 2004 жылдан бастап, Долматово кентінің маңындағы Қасиетті жерлердің тізіміне кіретін, Ақ – Ирий алаңын жан – жақты зерттеу бойынша жүйелі жұмыс басталды. Бұл жұмыста көрініс тапқан Атбасар мәдениетінің материалдарының артефактілерін зерттеуде трасологияның бірегей әдісін кешенді зерттеу және қолдану негізінде ол ашық аспан астындағы музейді құрудың үлкен бағдарламасының бөлігі болып табылады.

123-127 270
Аннотация

Бүкіл өмірін қазақ жұртының тәуелсіздігі жолындағы күреске арнаған 18 ғасырдың ержүрек бабаларымыздың бірі–батыр Баян Қасаболатұлы. Батырлығымен, тапқырлығымен Абылай ханның ерекше құрметіне бөленген. Қазақ–жоңғар шайқастарына қатысқан. Баян батыр туралы арнайы жоспарлап, нақты зерттеп, тексергенмен автор жоспары Абылай сұлтан, хан тақырыбына құрылған. Бірақ, 18–ғасырдағы қазақ хандығының тарихы болғандықтан, кеңінен қарауға тура келетіні түсінікті. Сондықтан, негізгі тақырыптан ауытқып, мұрағаттағы тарихи деректерге сүйенген автор батыр Баян жоңғар шапқыншылығына қарсы күрескен қазақ батырларының ішіндегі шоқтығы биік батырлардың бірі екендігін көрсете отырып, Абылай заманының жазба құжаттарында деректермен қатар қазақтың атақты қайраткерлері туралы басқа да көптеген мағлұмат кездесетінін айтады. Нақты құжаттармен көрсетіп, бұл құжаттардың ақиқаттығына күмән келтіруге болмайтындығын ескертеді. Өйткені, автор бұлар біреулердің еріккеннен айта салған, немесе екінші, үшінші біреу арқылы жеткен хабар емес, осы құжаттар қағазға түспестен бұрын тексерілген, тергеліп анықталған Баян батыр ерліктің, отаншылдықтың үлгіс деген тұжырымға келеді.

128-133 236
Аннотация

Бұл мақалада Шығыс Еуропа елдерінде ауыл шаруашылығы шикізатынан азық–түлік және азық– түлік емес тауарларды өндірумен, қайта өңдеумен және өткізумен айналысатын кәсіпорындарда сапа менеджменті жүйесін тиімді әзірлеу, ендіру және сертификаттаудың шетелдік тәжірибесі негізінде Чех Республикасының сапа жөніндегі сыйлығы ассоциациясының басшысы Ж.Ф. Палан жүргізген зерттеулердің нәтижелері ұсынылған, чех ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын ілгерілетудегі менеджмент жүйесінің рөлі анықталған. Чехия Республикасының ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында менеджмент жүйесін ендірудің соңғы нәтижесі іскерлік мәдениеттің біртіндеп өзгеруі, соның ішінде құндылықтардың өзгеруі болып табылады.
Сапа менеджментінің жүйесін ендіретін және сертификаттайтын ауыл шаруашылығы кәсіпорындары үшін басты мақсат түпкілікті өнімнің сапасы емес, барлық өндірістік процестерді тұтынушылардың талаптарына теңестіру болып табылады. Осылайша, сүт өндірушілер үшін басты мақсат сүттің белгілі бір сапасы емес, өндірістік сауда нәтижесі ретінде қажетті қасиеттері бар өнім алу үшін өндірісті оңтайландыру болып табылады.

ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

184-189 247
Аннотация

Өткен уақыт өлшемін қайталайтын ионды масс–спектрометрия 60 нм диаметрлі бөлшектерден престелген таблеткалардың массивті монокристаллической пластиналары мен ұзындығы 200 нм және биіктігі 160 нм диаметрлі колонкадан тұратын голографиялық торлардың түрлі өлшемдік ерекшеліктерімен Si үш түрлі үлгілерінің кластерлік эмиссиясын зерттеу үшін пайдаланылған. Көрсетілгендей, 25 кэВ энергиясымен Bi3 + ионды–сәулелік бомбылау кезінде екі наноөлшемді үлгісі Si массивті үлгісімен салыстырғанда қарқынды теріс кластерлік екінші ионды эмиссиясын көрсетеді. Байқағанымыздай, бұл «наноөлшемді шашырату әсері» n–7–ден Sin ірі кластерлер және наноұнтақтарының престелген таблеткалары үшін өте байқалады, онда жекелеген бөлшектері, түзілген голографиялық торлар бағаналарына қарағанда анағұрлым оқшауланған.

190-195 239
Аннотация

Асинхронды электрлі қозғалтқыштарда және стационарлы қондырғыларда өздігінен жүретін жетектерге арналған іштен жанатын қозғалтқыш, заманауи көліктік агрегаттарда, соның ішінде ұсталы – қалыпты көліктерде өте жиі қолданылады. Автоматты баспақтардың негізгі ерекшелігі, қозғалыс тәртібі, оның кейбір құрамдық элементтердің барлық параметрлері сол элементтерге байланыстылығында. Қазіргі уақытта әртүрлі механикалық жүйелерді зерттеулер мен оңтайландырулар және математикалық моделдеу негізіндегі технологиялық үрдістер жалпыланған түрде қабылданған әдістер деп саналады. Жұмыста цилиндрде жанармайдың жану үрдісі және қосиінді – сырғақты механизмдердің буындарының серпімді қасиеттерін ескере іштен жанатын қозғалқыштың қоғалысы зерттеледі. ІЖҚ қозғалысының математикалық теңдеуі жасалды және жану камерасында болған үрдістің сандық бағдарламасы талданды. ІЖҚ қозғаласын моделдеуде кіру параметрлерін өзгерте алатын және үрдісті басқара алатын диалогты тереземен қамтамасыз етілді.

196-202 254
Аннотация

Жұмыста негізінен атомдық – күштік микроскопия (АКМ), бір және бірнеше импульстермен плазмалық өңдеуден кейін конструкциялық Болаттың бетінің құрылымын модификациялау арқылы зерттеу нәтижелері ұсынылған. Өңдеудің негізгі параметрлеріне байланысты бет топологиясы және рельефтің эволюциясы зерттелді. Металлографияның нәтижелері бойынша зерттелетін үлгілердің бет қаттылығы бірнеше рет өңдеу туралы қорытынды жасалды. Құрылымдағы өзгерістердің болат бетінің қаттылығына әсері зерттелді. РСА – әдіспен зерттелетін Болаттың құрылымында жаңа фаза – темір нитридін қалыптастырумен және кристалл тордағы микроіздеумен байланысты өзгерістер анықталды, бұл беріктендіруге жауапты болуы мүмкін. Тұтастай алғанда, плазманың импульстік ағындарымен өңдеу нәтижелері ұсынылған, ол нанодеңгейде физикалық – механикалық қасиеттерінің өзгеруіне әкеледі, бұл құрылымдық – фазалық өзгерістер мен ақау пайда болуы мүмкін. Сондай – ақ, зерттеу нәтижелері, өңдеуден кейін плазмалық өңдеу, наноөлшемді кристаллдардың түзілуі және қайта бөлінуі анықталғаны анықталды.

203-209 228
Аннотация

Техника мен технологиялардың дамуы ғылым әлемінде төңкеріс жасауда, атап айтсақ бір ғана есептеуіш техникасының пайда болуы кез келген ғылым саласына жаңа серпін беріп, түрлі жаңалықтардың ашылуына себепші болды. Қазіргі таңда ғылым салаларының бірлесуі ғылым әлемінде тың ойлардың туындауын және бұрынғы әдістердің қаншалықты дәрежеде оңтайлы екенін бағалауға мүміндік береді. Бұл мақалада ең әуелі зерттеліп отырған тақырып бойынша шет елдік жарияланымдарға әдебиеттерге шолу жасадық, Лоренц метрикасының Евклид кеңістігімен салыстырып айырмашылығын формулалар мен суреттерде мысал ретінде келтірдік. Лоренц метрикасын пайдалана отырып үлгі тануда жаңа алгоритм құрдық және бұл алгоритмнің тиімділігін тексеру үшін деректер базасында түрлі сынақтардан өткіздік. Жүргізілген тәжірибе нәтижесінде Лоренц метрикасы арқылы құрылған алгоритм классикалық алгоритмдермен салыстырылды, атап айтсақ Bayes, kNN және осы секілді алгоритмдер, содан соң нақты түрде сараптамалық нәтижелерді ұсындық.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

134-136 275
Аннотация

Бұл мақалада педагогикалық этиканың мақсаты көрсетіледі, оқытушы тұлғасын адамгершілік тұрғыдан қалыптастыру процесі мүмкіндігінше екі негізгі тапсырманы шешу арқылы басқарылады. Біріншіден, педагогикалық этика, оқытушының адамгершілік санасының даму заңдылықтарын зерттей отырып, өзінің кәсіби міндеттерін орындау барысында оның жеке басының қасиеттерінің адамгершілік мәнін аша отырып, оқытушы тұлғасына қойылатын адамгершілік талаптарды әзірлейді., екіншіден, оқытушының кәсіби еңбегіне, оқытушының педагогикалық процестің барлық қатысушыларымен адамгершілік қарым–қатынастарына қойылатын адамгершілік талаптарды қоғамдық қатынастардың ерекше түрі ретінде анықтайды.
Оқытушыға қойылатын, оның кәсіби қызметінің жемісті болуына қойылатын талаптар жоғары білім беру жүйесінде оның кәсіби даярлығын үнемі жетілдіру, атап айтқанда, педагогикалық этика проблемаларын арнайы әзірлеу қажеттілігі туралы айтады, өйткені ол әлі де жоғары оқу орнының білім беру мен тәрбиелеудің маңызды құрамдас бөлігі болған жоқ.

137-141 311
Аннотация

Бейімделу күрделі психофизиологиялық үдеріс болып табылады, ол студенттердің дене жүйелерінің байланысымен өтеді. Студенттердің одан арғы табысты оқу қызметі оған байланысты.Болашақтаоқуғасәтті бейімделуініңөтуі оң әсерін тигізеді, оқушылардың оқу–танымдық және когнитивті әрекеттерге деген белсенділігін арттырады.Оқуға бейімделу – бұл бүкіл дененің барлық ресурстарын қосуды талап ететін көп қырлы үдеріс, бірақ бірінші курс студенттерінің арасында ол толықтай қалыптаспаған. Оқудың басталуы университеттің жағдайына бейімделу реакциялардың қалыптастырудың басталуы деп еспетеленеді және ағзаның жеке ерекшеліктеріне байланысты университетте оқыған жағдайлары оңтайлы реакцияларды тудыруы мүмкін, ағзаны жаттығайтын,немесе жағымсыз, бұл организмнің тұрақтылығын төмендейтін реакциялар. Бұл өте ұзақ уақыт алуы мүмкін.Осы себепті студенттер психофизиологиялық шамадан тыс асып кетуі мүмкін, нәтижесінде олар белсенділікті төмендетеді және жаңа мінез–құлық тәртібін қалыптастыруда, сондай–ақ студенттер үшін әртүрлі күнделікті іс – шараларды жүзеге асыруда мәселе туындайды.

142-146 290
Аннотация

Мақалада оқушылардың танымдық қабілетін арттыруда дидактикалық материалдарды қолдануды зерттеу нәтижелері келтірілген және дидактикалық материалдардың жаратылыстану сабағында оқушыларды эстетикалық тәрбиелеуге мүмкіндік беретіні айтылған. Сонымен бірге, сабақты өткізу кезеңінде дидактикалық материалдардың ғылыми –педагокикалық негізін қолдану қарастырылған. Олар оқушылардың өз бетімен ізденуге және есте сақтауға ыңғайлы. Дидактикалық көрнекті материалдарға: суреттер, кестелер, әркелкі схемалар, диаграммалар, муляж, модел, макеттер жатады. Қазіргі кезде дидактикалық материалдарға техникалық құралдар қолданылады – микроскоп, интерактивті тақта, проектор және слайд– презентация, диапозитивтер, дискілер. Тәжірибеге қатысқан 84 оқушының 44,0 % сабаққа қызығушылығын сақтады, ал олардың 16,7 % ешқандай қызығушылығы болмады. Сонымен бірге, 39,3 % оқушылар осы сауалнама бойынша бейтарап екенін мәлімдеді. Оқушылар арасында жаратылыстану пәндерін жоғары деңгейде меңгеруге ынталылар үлесі 39,3 % құрады. Аталған оқушылардың жаратылыстану пәндеріне ынтасының артудың басты себебі олар пәнді меңгеру арқылы өздерінің жалпы білім деңгейін көтергісі келетіні анықталды. Сонымен бірге, оқушылардың 17,8 % жаратылыстану пәндерін меңгергісі келетіні, бірақ оған жалпы білімім жеткіліксіз екенін мойындады.

147-151 255
Аннотация

Қазақстанның жаңа қоғамы өз ұлтын дамытуға және білімге негізделген, барлық деңгейдегі мамандарды және спортшыларды даярлауға түбегейлі жаңа талаптар қояды. Оқу процесінің сапасы көптеген компоненттерден тұрады: зерттеудің сапасын, менеджментті, жағдайды, процесті, нәтижені, сонымен қатар білім беру үдерісіне қатысушылардың сапасын көрсетеді және олардың өзара қарым– қатынасында көрініс табады.
Стандарт оқыту процесінің сапасының кепілі болып табылады, белгілі бір аспектілер туралы білімді біріктіруге жағдай жасайды және су полосы ойыншыларының фитнес деңгейіне әсер етеді. Ол балалар спорт мектептері үшін мақсатты бағдарламаларды әзірлеу үшін негіз болып табылады, бұл оның нәтижесі үшін жоғары жауапкершілікті және мақсаттар мен мазмұнды айқындауда бір немесе басқа көзқарасты ұстануды білдіреді. Нәтижесінде, спорт нәтижелерінің сапасы мен су полосы спорттық дайындық стандарттарының сапасы арасындағы қатынас айқын болады.
Жастар спорт мектептеріндегі оқу процесінің тиімділігі мен сапасы қолданылатын стандарттарға байланысты. Бұл мақалада Қазақстан Республикасының және Ресей Федерациясының нормативтерін су полосы қатысатын 10–12 жастағы (жас жігіттер) спортшылардың оқу жүктемесінің барынша рұқсат етілген көлемін салыстыру қарастырылады. Екі елдің бағдарламаларын талдау Қазақстан Республикасының спорт мектептеріне ұсыныс ретінде қолданылуы мүмкін.

152-156 422
Аннотация

Мақалада жеке оқитын студенттерді құру мүмкіндіктері талқыланып, «жеке оқу траекториясы», «жеке білім беру жолы» сияқты ұғымдарды қарастырады, А.Н. Строганова, Н.Н. Суртаевой, А.В. Хутского және т.б. Осы мақалада жеке білім беру траекториясы студенттердің теориялық материалды, ассимиляция жылдамдығын және оларды оқыту нәтижелерін таныстыру нысандарын және белгілі бір дәйектіліктерін таңдау нәтижесі ретінде сипатталады.
Мақалада студенттердің студенттік орталығының өсу моделінің құрамдас бөліктері, атап айтқанда, жеке бөлім және кәсіби құзыреттілік блогы қарастырылады. Жеке бөлім өзін-өзі тәрбиелеу, өзін-өзі бағалау және өзін-өзі тану мүмкіндігін есепке алу және өлшеуге арналған, сондай-ақ жеке және жеке сипаттамалардың кәсіби бағыттылығын сипаттайды. Кәсіптік құзыреттілік блогы өзін-өзі бағалау және негізгі, негізгі және арнайы құзыреттілікті дамыту деңгейін сараптамалық бағалау арқылы кәсіби құзыреттілік ішкі және сыртқы процестерін талдауға арналған.
Жеке білім беру траекториясын жүзеге асыру құралдары білім беру, мәдени, әлеуметтік, материалдық орта болып табылады.

157-164 261
Аннотация

Бұл мақалада грек–рим күресінің спорттық күрес ретінде қалыптасу және даму тарихына қысқаша шолу жасалған. Грек–рим күресінің қазіргі уақытта әлемде кең таралуы, Олимпиадалық ойындардың бағдарламасына енгізілуі, оның беделін арттырып, жастардың сүйіп айналысатын спорт түріне айналуына жол ашты деп көрсетеді. Бұл күрестен Қазақстандық спортшылардың жетістіктері де айтарлықтай. Олар Әлем чемпионаттары мен Олимпиада ойындарының жеңімпаздары атанып, Әлемдегі элитарлық спортшылар қатарына енді.
Соңғы жылдары елімізде балалар мен жасөспірімдерді спортқа баулау мақсатымен спорт мектептерін ашуға айрықша мән берілуі, жастардың спортпен айналысуына қолайлы жағдайлар туғызылуы, халықаралық жарыстарда сәтті өнер көрсетуіне оң ықпалын тигізіп отырғандығын айқындайды.
Спортшыларды даярлауда оның шеберлігін, икемділігін, төзімділігін, күші мен қуатын жан–жақты жетілдіруде физикалық дайындықтың алатын орны ерекше. Бұл дайындықтың жоғары сапада және заманауи талаптарға сай жүргізілуі спортшының жарыстарда жеңіске жетуінің бірден бір кепілі болатыны күмәнсіз. Осыған сәйкес бұл ғлыми–зерттеу жұмысын жүргізу барысында жас спортшылардың физикалық дайындығын жетілдіру мақсатымен арнайы жаттығулар кешені олардың жаттықтыру үрдісіне енгізілген. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде жас спортшылардың физикалық дайындығының деңгейі спорттық сынамалардың көмегімен тексеріліп, қолданылған тәсілдің тиімділігі дәлелденген.

165-168 223
Аннотация

Бүгінгі таңда білім беру жүйесінде білім алушыныңөзін–өзі дамытуға деген талпынысы заманауи білім берудің тұжырымдамалық негізі деуге болады. Тұлға қабылданатын түсініктердің барлығын өзінің ойы, өзіндік әрекеті арқылы өткізеді. Өзгерістер жүйенің өзінде болуы тиіс, олар білім беру жүйесі үшін барша қоғам болып табылады. Осындай білім жүйесінде адамды даярлап жатқан қатынас жүйесі ашылады. Адамзатты дамытудың жаңа кезеңіне жаңа білім жүйелері мен оқытудың жаңа үлгілері сәйкес келуі тиіс.
Мақалада сындарлы оқытудың теориялық негізінде болашақ педагогтерді оқытудың тиімді жолдары қарастырылады. Білім беру мазмұнын жүзеге асыру барысында әр жұмысты жоспарлауда болашақ педагогтердің қажеттіліктерін, олардың білімді қабылдаудағы танымдық деңгейлерін ескеру маңыздылығы баяндалады.
Жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогтерді оқыту бағдарламасы мазмұнына сәйкес студенттердің кез келген мәселелерді тұжырымдаудағы қабілеттіліктері, ойлаудағы икемділіктері, идеяларды тудыра алудағы талпыныстарына әсер ететін тәсілдер ұсынылады.

169-173 208
Аннотация

Мақалада менеджмент және мектепті басқару тұжырымдамаларының ажырағысыздығымен «адамға бағытталған тәсілдің» педагогикалық талдауы карастырылған. С.В. Воробьёва «Білім беру жүйесін басқарунегіз дері» оқулығындамектептің білім беру жүйесінің жетіспеушілігі бар: басқару объектісі қажеттілікке байланысты педагогикалық емес, оқу–тәрбие беру үдерісі болып табылады. «Мектеп тақырыбын гуманизациялау, дайыншындықтардың аудармашысының қызметі, тақырыптық пән» Х.М. Рахимбектің ой – пікірі талдаудың негізі ретінде алынған. Осы оқулыққа қосымша ретінде, мақаланың авторы мектептің жеке білім беру жүйесін немесе жеке тұлғаның педагогикалық моделін ұсынды. Осылайша, мектептің білім беру жүйесінің «Жеке тұлғаның жабық теориясымен» Қ.Ж. Кожахметованың байланысы. Жоғарыда айтылғандай, студенттердің «Білімберудегі менеджмент» пәнінің функционалдық маңызы мен практикалық құндылығының өсуіне ықпалетеді.

174-179 263
Аннотация

Музыкалық оқу орындарын аяқтайтын музыканттар өз тағдырын түрлі шығармашылық ұжымдармен байланыстырады. Осындай ұжымдардың бірі әскери оркестрлер болып табылады, олар әскери қызметшілер мен азаматтық халық үшін патриотизм сезімін тәрбиелеуде маңызды рөл атқарады. Әскери оркестрлердің қызмет саласына түрлі әскери рәсімдерді, концерттік қойылымдарды қамтамасыз ету, бұқаралық мерекелер мен спорттық іс – шараларды қамтамасыз ету кіреді. Әскери оркестрлердің жарқын концерттік көрсетулерінің бірі плац – концерт болып табылады, онда музыканттар музыкалық аспаптарда кәсіби ойнай білу ғана емес, сонымен қатар билеу, ән айту, театрландырылған көріністерді көрсете білуі тиіс, олар не істей алмайды. Бұл плац – концерт олар үшін күрделі және түсініксіз және тіпті скучно іс – шара болып табылады. Бұл жағдайда музыканттарды осындай концертке тарту үшін плац – концертпен жұмыс істеуге көмектесетін шығармашылық белсенділікті қалыптастыру қажет, ал мұндай белсенділікті қалыптастыруға шеберлік кешені көмектеседі.

180-183 320
Аннотация

Қазіргі заманғы жағдай сын тұрғысынан ойлау қабілеті дамыған, ойлау дағдылары және проблемаларды шешудегі шығармашылық қабілеттері қалыптастырылған түлек дайындау мақсатында интеграцияланған оқыту әдістерін енгізуді талап етеді.
CLIL бастауыш және орта мектеп мұғалімдерінде танымал болып келеді. CLIL әдістерін қолдану арқылы тілдің дамуы табиғи жолмен пайда болады. CLIL негізінде пәндік сөйлеу дағдыларын дамытуға қызмет ететін қосымша білім беру тәсілі ретінде қаралуы мүмкін, сонымен бірге ол шет тілін үйренуге әсер ететін маңызды құрал. CLIL әдістерін қолданатын мұғалімдер өз пәндерін әртүрлі деңгейде жандандыра алады. Автор CLIL–білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін түйіндейді, сондай – ақ CLIL–ды қолдану барысында туындайтын қиындықтарды атап көрсетеді. Мақалада өз тәжірибелерінен орын көрген химия сабақтарында CLIL техникасын қолдану мысалдары берілген.



ISSN 2958-003X (Print)
ISSN 2958-0048 (Online)