Бұл мақала емханаларға тіркелген науқастардың сауалнамасына бағытталған остеопороздың қауіп факторларын зерттеуге арналған. Авторлар әртүрлі жастағы және социодемографиялық топтардағы пациенттерде остеопороздың даму ықтималдығына жастың, жыныстың, генетикалық бейімділіктің, физикалық белсенділік пен тамақтану деңгейінің әсерін жан-жақты талдады. Зерттеу әдістемесі емханаларға келетін науқастардың үлкен үлгісіне сауалнама жүргізілді, содан кейін диаграмма түрінде қорытынды деректерді шығаруды қамтыды. Нәтижесінде негізгі қауіп факторлары және олардың остеопороздың дамуымен байланысы анықталды. Алынған мәліметтер көрнекі түрде ұсынылған, бұл түсіндірудің қарапайымдылығын қамтамасыз етеді және ең маңызды аспектілерді бөліп көрсетуге мүмкіндік береді. Жүргізілген зерттеу негізінде авторлар остеопороз қаупін бағалау және алдын алу мен емдеудің жекелендірілген тәсілдерін әзірлеу кезінде осы факторларды ескеру қажеттілігі туралы қорытынды жасады. Жұмыс нәтижелері остеопороздың алдын алуға және ерте диагностикалауға маманданған жалпы тәжірибелік дәрігерлерге, сондай-ақ халықтың денсаулығын жақсартуға арналған әлеуметтік бағдарламаларды әзірлеуге пайдалы болуы мүмкін.

Мақалада экономиканың ірі субъектілерінің экологиялық мониторингінің автоматтандырылған жүйелері негізінде қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингінің бірыңғай мемлекеттік жүйесін дамыту перспективалары қарастырылады. Экологиялық ақпаратпен автоматтандырылған алмасу және оған мүдделі жұртшылықтың ашық қолжетімділігін қамтамасыз ету саласында мемлекеттік органдар мен табиғат пайдаланушылардың табысты өзара іс-қимылының мысалдары келтіріледі. Қоршаған ортаның жай-күйін бақылау станцияларын құруға және ұстауға жұмсалатын елеулі шығындарды ескере отырып, шаруашылық жүргізуші субъектілердің экологиялық мониторингтің автоматтандырылған жүйелерін ұйымдастыру мәселелеріне ерекше назар аударылады.

Бұл зерттеу бағалау сипатында жүргізіліп, Солтүстік Қазақстан облыстық №1 қалалық емханасының онкологиялық кабинетінде бақылауда болған 18 науқастың деректеріне ретроспективті талдау жасауға негізделді. Аденокарцинома, микрокарцинома, қатерсіз гиперплазия және қабыну процестері сияқты түрлі гистологиялық диагноздары бар науқастардың ПСА деңгейлері салыстырылды.

ПСА-ның жоғары деңгейі (>25 нг/мл) қатерлі процестің сенімді көрсеткіші болады деп болжанды, бұл қуықасты безі қатерлі ісігі (ҚБҚІ) бар және қатерсіз өзгерістері бар науқастар арасындағы айтарлықтай айырмашылықты көрсетуі тиіс еді.

Орташа ПСА мәндері (4–10 нг/мл) қатерсіз процестері бар, сондай-ақ обыр алды жағдайлары бар науқастарда байқалады деп күтілді. Төмен ПСА деңгейлері (<4 нг/мл) қатерлі процестің белгілері жоқ науқастарда болуы мүмкін деп болжанды, бұл онкологиялық патологияны жоққа шығару үшін қосымша критерий ретінде қолданылуы мүмкін.

Алынған нәтижелер ПСА маркерінің ҚБҚІ диагностикасындағы маңыздылығын растады, бірақ оның шектеулі спецификалық екенін де көрсетті. Диагностикалық дәлдікті арттыру үшін қосымша параметрлерді (еркін және байланысқан ПСА қатынасы, ПСА тығыздығы, ПСА өзгеру жылдамдығы) қолдану, сондай-ақ заманауи визуализация және молекулалық диагностика әдістерін пайдалану ұсынылады.

Қазіргі уақытта Ixodes persulcatus тайга кенелерімен салыстырғанда осы түрдің жылдам дамуына байланысты жаңа аумақтарда шабындық кененің (Dermacentor reticulatus) көп қоныстануы және кең таралуы байқалады, бұл оның жайылымдық типтегі барлық басқа иксодикалық кенелерден ең көп таралғаны және сандық жағынан жоғары екенін көрсетеді.  D. reticulatus биоэкологиялық ерекшеліктерінің арқасында эпидемиологиялық қауіп төндіретін басқа да иксодикалық кенелерден, соның ішінде I. persulcatus-тан айтарлықтай басым артықшылықтарға ие. Бұл шабындық кененің адам әрекетінен бұзылған биогеоценоздарға тез енуінен көрінеді, бұл біздің жалауша әдісімен далалық егін жинау бойынша көпжылдық деректерімізбен расталады.

Мақалада Апшерон жағдайында композициялар жасау кезінде әдемі гүлді бұталарды пайдалану сипатталған. Олар шекараларда, жалғыз және топтық екпелерде, қоршауларда және гүлзарларда өсіріледі. Сәндік шөптесін өсімдіктерден айырмашылығы, бұталар ұзақ уақыт бойы гүлдейді, сондықтан ландшафт дизайнында пайдалану үшін болашағы зор (перспективті). Әдемі гүлді бұталардың әртүрлі түрлерін жан-жақты зерттеу және көгалдандыруда тиімдірек енгізу үшін «Ландшафт сәулеті» зертханасында зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеудің мақсаты - әдемі гүлді бұталардың композицияларын жасау кезінде таксономиялық құрамын, шығу тегін, әртүрлі екпе түрлерінде қолданылуын зерттеу. Жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде Апшерон қаласының саябақтары мен бақтарында әдемі гүлді бұталардың әртүрлі екпе түрлерінде кеңінен қолданылатыны анықталды және бұл өсімдіктердің жаңа түрлерін абаттандыруға енгізу ұсынылды.

Бұл мақалада Солтүстік Қазақстан облысындағы Согров қаумалының көктемде ерте шығатын  дәрілік өсімдіктерінің морфологиялық ерекшеліктерін зерттеу нәтижелері ұсынылған. Зерттеуге майник екі жапырақты (Maianthemum bifolium L.) және орман анемонасы (Anemone silvestris L.) атты екі түр енді. Негізгі морфометриялық көрсеткіштерге өсімдіктердің биіктігі, сабақ диаметрі, жапырақтар мен гүлдердің сипаттамалары талданды. Екі түр де орманды-дала аймағының климаттық жағдайларына жақсы бейімделген және тұрақты сипаттамаларды көрсетеді. Алынған деректер сирек кездесетін өсімдіктердің биологиясын одан әрі зерттеуде маңызды мәнге ие және оларды қорғау стратегияларын әзірлеуге қолдануға болады. Зерттеу табиғи экожүйелерді сақтау және бағалы өсімдік түрлерінің жергілікті популяцияларын қорғау қажеттілігін көрсетеді.

Бұл мақалада флуктуациялық асимметрия қалалық ортада өсетін ағаш өсімдіктеріндегі экологиялық стресстің көрсеткіші ретінде қарастырылады. Зерттеу нысандары қала ішінде таралған бірнеше түрін таңдады. Флуктуациялық асимметрия дәрежесін бағалау қоршаған ортаның қолайсыз факторларының әсерінен симметриясы бұзылуы мүмкін жапырақтардың морфологиялық белгілері бойынша жүргізілді. Сондай-ақ, мақалада осы түрлердің жапырақтары туралы қысқаша ботаникалық сипаттама берілген. Әр түр үшін орташа квадраттық ауытқу және вариация коэффициенті есептеледі. Осының негізінде тиісті қорытындылар жасалып, ортаның сапасына баға берілді. Нәтижелер урбанизацияланған ортаның зерттелетін түрлердің морфологиялық тұрақтылығына әсерін бағалауға мүмкіндік береді. Оларды қалалық экожүйелердің күйін бақылауда және көгалдандыру үшін стресске төзімді түрлерін таңдауда пайдаланылуы мүмкін.

Шет тілін үйренуде транслингвизмді қолдану билингвалды және мультиязықты коммуникативтік құзыреттілікті дамытудағы тиімді стратегия ретінде барған сайын қызығушылық тудырып келеді. Азербайжан тілі (AFL) және ағылшын тілі (EFL) шет тілі ретінде оқытылатын сыныптарда студенттер көбінесе мотивацияны сақтауда және тілдік дағдыларын өз бетінше жетілдіруде қиындықтарға тап болады. Бұл зерттеу жасанды интеллекттің, атап айтқанда ChatGPT-тің, және ойын негізіндегі оқыту әдістерінің транслингвизм арқылы тіл үйренуді қолдауға арналған өзіндік оқу құралдары ретінде қалай қызмет ететінін қарастырады.

2024-2025 жылдары Одлар Юрду университеті мен Баку Бизнес Университетіндегі AFL және EFL студенттерінің тәжірибелерін талдай отырып, зерттеу жасанды интеллектке негізделген интерактивті диалог пен ойын элементтерін қамтитын оқыту әдістерінің транслингвистикалық практикаларды дамытудағы тиімділігін зерттейді. Зерттеуде бұл құралдардың тілдер арасындағы байланысты нығайтуға, студенттердің өз бетінше оқу дағдыларын қалыптастыруға және тіл қолдануда сенімділігін арттыруға қалай ықпал ететіні қарастырылады.

Зерттеу нәтижелері жасанды интеллект пен ойын әдістерінің шет тілін оқытудағы педагогикалық артықшылықтарын анықтауға көмектесіп, AFL және EFL сыныптарында билингвалды коммуникативтік құзыреттілікті дамытуға арналған практикалық ұсыныстар ұсынатын болады.

Мақалада студенттердің қабылдау модальділігін ескере отырып, шет тілін оқытуда жеке көзқарастың қажеттілігі қарастырылады. Әрбір студенттің ақпаратты қабылдаудың жетекші арнасы туралы білімге сүйене отырып, білім беру процесінің тиімділігі едәуір артады. Студенттің ақпаратты қалай қабылдайтынын және өңдейтінін анықтайтын сенсорлық жүйелерге – визуалды, аудиалды, кинестетикалық жүйелерге назар аударылады.

Зерттеу нәтижелері шет тілін оқытудағы жеке көзқарас тілдік материалды тереңірек игеруге, студенттердің ынтасы мен тәуелсіздігінің артуына ықпал ететінін көрсетеді.

Осылайша, шет тілін оқыту кезінде қабылдау модальділіктерін ескеру білім сапасын арттыруға, студенттердің танымдық белсенділігін арттыруға және тілдік білімді неғұрлым өнімді және саналы түрде игеруге жағдай жасауға мүмкіндік береді.

Мақаланың мазмұны болашақ мұғалімдердің үздіксіз кәсіби даму құзыреттілігінің бірі – ішкі ресурстарды білуге дайындық пен қабілеттіліктің қалыптасу деңгейін анықтау мәселелеріне арналған. Зерттеудің өзектілігі мониторинг негізінде ЖОО жағдайында кәсіптік даярлау кезеңін қоса алғанда, педагогтың қалыптасуының әртүрлі деңгейлерінде оның кәсіби дамуына талдау жүргізу қажеттілігімен анықталады. Зерттеудің жаңалығы болашақ мұғалімнің оқу кезеңінде мотивациялық-мақсатты компонентті үздіксіз кәсіби дамыту құзыреттілігін дамыту траекториясының өзгеру нәтижелерін ұсынудан тұрады. Нәтижелердің теориялық маңыздылығы зерттеудің алдыңғы қорытындыларын талдауға, мониторинг құралдарын таңдау критерийлерін әзірлеуге және болашақ мұғалімдердің үздіксіз кәсіби дамуы құзыреттерінің мотивациялық-мақсатты компонентінің мониторинг мазмұнын ұсынуға негізделген. Практикалық маңыздылығы диагностикалық құралдарды таңдауды және қажетті құзыреттіліктің мониторинг нәтижелерін негіздеуге бағытталған. Мақаланың қорытындысында «Ішкі ресурстарды тануға дайындық және қабілеттілік» үздіксіз кәсіби даму құзыреттілігінің қалыптасуындағы өзгерістер динамикасын анықтау бойынша зерттеу жұмысының қорытындылары келтірілген.

Мақала заманауи технологияларды және геоақпараттық жүйелерді (ГАЖ) география сабақтарында қолдануды зерттеуге арналған, білім сапасын арттыру мақсатында. Жұмыстың негізгі мақсаты – технологияларды білім беру процесіне енгізудің артықшылықтары мен қиындықтарын талдау. Зерттеудің міндеттеріне ГАЖ-тың кеңістіктік ойлауды дамыту, аналитикалық дағдыларды қалыптастыру және оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру мүмкіндіктерін зерттеу кіреді. Жұмыс теориялық және эмпирикалық әдістердің комбинациясы арқылы жүзеге асырылды, оның ішінде геоақпараттық тәсіл, қолданбаларды (Merge Cube, Star Walk 2, Solar Walk) және бағдарламаларды (ArcGIS, QGIS, Google Earth, National Geographic MapMaker) талдау бар. Ерекше назар интерактивті әдістерге, мысалы, виртуалды және толықтырылған шындыққа, интерактивті карталарға және географиялық процестерді модельдеуге аударылды. Техникалық аспектілер, соның ішінде тұрақты интернет пен жабдықтардың қажеттілігі, сондай-ақ енгізудегі кедергілер: қаржыландырудың жетіспеушілігі, шектеулі техникалық ресурстар және педагогтарды оқыту қажеттілігі қарастырылды. Зерттеу нәтижесінде ГАЖ оқытуды неғұрлым көрнекі, интерактивті және білімді практикалық қолдануға бағытталған етеді, оқушылардың кәсіби бағдарлануына және қазіргі кәсіби сын-қатерлерге дайындығына ықпал етеді деген қорытындыға келді. ГАЖ-пен жұмыс істеу бойынша ұсыныстарға технологияларды кезең-кезеңімен енгізу, тегін бағдарламаларды пайдалану және мұғалімдердің біліктілігін арттыру кіреді.

Бұл мақала мектептегі білім беру процесінде механикалық тербелістер мен толқындарды оқыту әдістерінің тиімділігін зерттеуге бағытталған педагогикалық экспериментті зерттеуге арналған. Эксперимент теориялық оқыту мен мультимедиялық ресурстарды қоса алғанда, дәстүрлі және инновациялық тәсілдерді қолданды. Теория мен практиканы біріктіруге, сондай-ақ әртүрлі әдістердің оқушылардың материалды игеруіне әсерін бағалауға баса назар аударылды. Эксперимент нәтижелері оқушылар практикалық іс-шараларға белсенді тарту, технологияларды қолдану және жеке көзқарас материалды тереңірек және ұзақ мерзімді игеруге айтарлықтай ықпал ететіндігін көрсетті. Сонымен бірге теориялық оқытуды практикалық тапсырмалармен және нақты эксперименттермен біріктіретін теңдестірілген тәсілдің маңыздылығы анықталды. Зерттеу нәтижелері физиканы оқыту әдістерін одан әрі жетілдіру үшін пайдалы болуы мүмкін.

Мақаланың мәселелер жиынтығы болашақ педагогтардың кәсіби дайындығын пәндік-педагогикалықтан үздіксіз кәсіби дамуға дейін кеңейтумен байланысты, бұл М.Қозыбаев атындағы СҚУ (2023-2025 жж.) авторлық ұжымы жүргізіп жатқан зерттеудің мақсаты болып табылады. Мақалада эмоционалдық интеллект ресурстары және оны оқытудағы интеграциялау механизмдері ұсынылған, бұл оқуды ыңғайлы және сәтті етеді, соның ішінде «Педагогикалық ғылымдар» мамандығы бойынша оқитындардың үздіксіз кәсіби даму процестері арқылы оқу және кәсіби кемшіліктерді жеңуге мүмкіндік береді. Мақаланың мақсаты – эмоционалдық интеллект дағдыларының (қабілеттерінің) мотивацияланған, мақсатты және тұрақты үздіксіз кәсіби даму құзыреттіліктерін көрсетуге әсерін негіздеу. Мақсатқа жетуде қолданылған зерттеу әдістері: шолу, теориялық және эмпирикалық мақалаларды талдау, оқыту-оқу-бағалауды бақылау, студенттерге сұрақ қою, оқушылардың іс-әрекет өнімдерін талдау. Зерттеу нәтижелері пәндік, педагогикалық құзыреттіліктер мен үздіксіз кәсіби даму құзыреттіліктерін білім беру ортасына интеграциялауға мүмкіндік беретін оқыту сипатын нақтылаумен байланысты, онда білім мен мінез-құлық құзыреттіліктерінің эмоциялары оқушыларға әлеуметтік-эмоционалдық дамуды (жеке және басқа студенттердің) басқару есебінен когнитивтік даму потенциалын арттыруға көмектеседі. Алынған нәтижелер жоғары оқу орнында білім беру процесін ұйымдастыруда және оны жүзеге асырудың білім беру бағдарламаларын әзірлеуде қолданылады. Қорытындылардың концептуалды ережесі – «Педагогикалық ғылымдар» бағытындағы студенттер мен түлектердің өз кәсіби дамуын басқарудағы проактивті әрекеттерге бағытталған эмоционалдық интеллект табиғатын одан әрі зерттеу қажеттілігі, білім беру практикасында көшбасшылыққа жету перспективасы бар. Зерттеу перспективасы студенттерге бағытталған, оқытуды жекелендіруді және жеке тұлғаландыруды ескермеуге болмайтын қашықтықтан оқыту ландшафты үшін ерекше өзектілікке ие.

Қазіргі замаңғы ғылым урбанистика мәселелерін шешуге белсенді түрде көңіл бөліп, туындайтын мәселелердің тиісті шешу жолдарын іздеуде. Біртұтас кеңістікті қалыптастыру, атап айтқанда, бірыңғай қалалық кеңістіктің ұқсастығы, елдердің заңнамаларын стандарттау, қалалардың әлеуметтік-экономикалық мәселелерінің шешімдері олардың аймақтық ерекшеліктерін жоймайды. Қазақстан бұл ілгерілеушілік қозғалыстан тыс қалған жоқ және тарихи урбанистиканы зерттеу отандық тарих ғылымының ең қарқынды дамып келе жатқан бағыттарының бірі болып табылады. Қаланың этнодемографиялық тарихы, мемлекеттік, өңірлік және жергілікті билік органдарының өзара іс-қимыл тәжірибесі, қазіргі кезеңдегі дамуы мен трансформациясы Қазақстан қалалары, соның ішінде шағын қалалар халқының құрылымын зерттеу қажеттілігін тудырады. Зерттеудің мақсаты – Петропавл қаласының мысалында тарихи ретроспективада Солтүстік Қазақстандағы этнодемографиялық процесстер, өйткені, онда қала халқының құрылымына әсер еткен барлық әлеуметтік-экономикалық процесстер жинақталған. Қолданылған тарихи әдістердің жиынтығы XIX ғасырдан XX ғасырдың басына дейінгі қаланың әлеуметтік, этнодемографиялық дамуының спектрі мен динамикасын қарастыруға мүмкіндік берді. Әсіресе, өңір өлкетанушыларының пайдаланылған деректік материалдарын атап өту қажет.

Соңғы жылдары Қазақстан инновациялық инфрақұрылымды белсенді дамытуда және экономиканың нақты секторына ғылыми-техникалық әзірлемелерді енгізу үшін қолайлы жағдайлар жасау жөнінде қадамдар жасауда. Мемлекеттік қолдау, венчурлық капиталдың болуы, ғылыми мекемелердің бизнеспен өзара әрекеттесуі және құқықтық реттеу сияқты технологияларды коммерцияландыру процесіне әсер ететін негізгі факторлар қарастырылады. Инновациялық белсенділікті ынталандыруға бағытталған қолданыстағы бағдарламалар мен бастамаларды талдауға, сондай-ақ стартаптар мен кәсіпорындардың нарыққа жету жолындағы кедергілерін анықтауға ерекше назар аударылады.

Инновациялық өнімді нарыққа шығару идеяларды қалыптастырудан, іргелі зерттеулер жүргізуден инновациялық бизнесті құруға және дайын өнімді нарыққа түпкілікті тұтынушыға дейін жеткізудің өте күрделі жолын болжайды. Табысты коммерцияландыру қосылған құнды арттыруға, бизнестің және тұтастай елдің бәсекеге қабілеттілігін нығайтуға мүмкіндік береді.

Зерттеу мемлекеттік және жеке ұйымдардың деректеріне, сондай-ақ Қазақстандағы технологияларды коммерцияландырудың табысты кейстерінің мысалдарына негізделеді. Жұмыстың қорытындылары елдің инновациялық экономикасын одан әрі дамытуға мүдделі технологияларды әзірлеушілер, инвесторлар және саясаткерлер үшін пайдалы болуы мүмкін. 

Мақалада 2012 жылдан 2022 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасы халқының ет және сүт өнімдерімен қамтамасыз етілуіне талдау жасалған. Зерттеуде мал және құс басының динамикасына, ет және сүт өндірісінің көлеміне салыстырмалы талдау, сондай-ақ аймақтар бойынша халық саны. Талдау нәтижелері жан басына шаққандағы тұтынудың орташа физиологиялық нормасына сәйкес елдің және әрбір өңірдің осы өнімдермен жеке-жеке қамтамасыз етілу деңгейін көрсетеді. Бұл халықтың сұранысы тұрғысынан ауыл шаруашылығы салаларын дамытудың қазіргі жағдайы мен тенденцияларын түсінуге мүмкіндік береді.

Мақала Солтүстік Қазақстанда тері шикізаты қалдықтарынан ақуызды азықтық ұнтақ алу технологиясын әзірлеуге арналған. Мақсаты – осы ұнтақты құрама жемге қосу арқылы мал мен құстардың өнімділігін арттыру. Отандық азықтық қоспаларды өндірудің және мал шаруашылығы қалдықтарын пайдаланудың қажеттілігі атап өтіледі. Жануар тектес азықтар алмастырылмайтын аминқышқылдары мен В12 дәруменіне бай екендігі көрсетілген. Ақуыздың жоғары мөлшерін көрсететін тері шикізатының химиялық құрамы бойынша деректер келтірілген. Әзірленген әдістер құрамында шамамен 82% ақуыз бар азықтық ұнтақ алуға мүмкіндік береді, бұл шығындарды азайтады және экономикалық көрсеткіштерді жақсартады.

Бұл мақалада адам өмір сүру көрсеткіштерін автоматты мониторингтеу жүйелерінің қазіргі жағдайы, олардың архитектуралық шешімдері, технологиялары және қолдану салалары қарастырылады. Физиологиялық параметрлерді бақылау үшін қолданылатын негізгі типтегі киілетін және стационарлық құрылғылар, мысалы, жүрек соғу жиілігі (ЖСЖ), артериалды қысым, қандағы оттегі деңгейі (SpO₂), дене температурасы және физикалық белсенділік талданады. Қолданылатын датчиктер (оптикалық, электрлік, механикалық), деректерді беру әдістері (Bluetooth, Wi-Fi, NFC) және ақпаратты өңдеуге қатысты тәсілдер, соның ішінде сигналдарды фильтрациялау және машиналық оқыту алгоритмдері қарастырылады. Өлшеулердің дәлдігі, энергия тиімділігі, деректердің құпиялылығы және мобильді қосымшалар мен бұлтты қызметтермен интеграция мәселелеріне ерекше назар аударылған. Қолданыстағы шешімдердің артықшылықтары мен кемшіліктері, сондай-ақ медициналық қызмет көрсету сапасын арттыру және денсаулықты жеке мониторингтеуді дамыту перспективалары белгіленген.

Мақалада көлік құралдарына автоматты түрде кіруді бақылау жүйелерінің дәлдігі мен сенімділігін арттыру мәселесі қарастырылады. Қазіргі заманғы нөмірлік белгілерді тану әдістері зертханалық жағдайда жоғары дәлдікті қамтамасыз етеді, алайда олардың тиімділігі сыртқы қолайсыз факторлардың (ауа райы жағдайлары, нөмірлік белгілердің ластануы және т.б.) әсерінен төмендейді. Осыған байланысты көліктерді екі факторлы идентификациялау әдісі ұсынылады, ол дәстүрлі нөмірлік белгілерді тану және жүргізушінің мобильді құрылғысының MAC- мекенжайы арқылы IEEE 802.11 стандарты бойынша Wi-Fi желісінде қосымша аутентификациялауды қамтиды.

Зерттеу әдістеріне клиенттік құрылғылардың Wi-Fi кіру нүктелерімен желілік өзара әрекетін талдау, сымсыз адаптерлердің мониторинг режимін пайдаланып Probe Request пакеттерін ұстап қалу, сондай-ақ автомобильдерді олардың иелерінің MAC- мекенжайымен сәйкестендіру үшін машиналық оқыту алгоритмдерін қолдану кіреді. Жүйенің құрылымдық схемасы жасалды, онда Wi-Fi кіру нүктесі желі әрекет ету аймағындағы құрылғылардың MAC- мекенжайын тіркейді және оларды деректер базасымен салыстырады. Егер бір немесе екі идентификация факторы сәйкес келсе, жүйе автоматты түрде шлагбаумды ашады.

Нәтижелер көрсеткендей, екі факторлы аутентификацияны пайдалану компьютерлік көру әдістерінің кемшіліктерін өтей отырып, кіруді бақылау жүйесінің сенімділігін айтарлықтай арттырады.

Мақалада Антидрон жүйелерінің оптикалық-электрондық арналарында YOLOv9 архитектурасының нейрондық желісі негізінде ҰАА мен құстарды жіктеу және тану моделін әзірлеу бойынша материалдар ұсынылған. Нейрондық желіні оқыту үшін ҰАА мен құстардың аннотацияланған суреттері түрінде деректер жинағы дайындалды. Толықтыруларды қосқанда жалпы саны 5265 суретті құрады. Нейрондық желілерді оқыту, тексеру және тестілеу Windows 11 операциялық жүйесінде, Python 3.10.8 атқару ортасында және Pycharm 2024 әзірлеу ортасында. CUDA Toolkit 12.1 қолдауы бар NVIDIA GeForce RTX 4080 бейне картасының AD103 графикалық процессоры негізінде оқыту процессі жүзеге асырылды. Нейрондық желіні оқыту нәтижесінде келесі метрикалар алынды: mAP50-95: 0,59; mAP50: 0,95; Recall: 0,89; Precision: 0,95. Бұл көрсеткіштерде оқытылған модель YOLOv2, YOLOv4, YOLOv5, YOLOv7 және YOLOX нұсқаларында оқытылған ҰАА мен құстарды тану және жіктеу үлгілерінен асып түседі. DJI Inspire 2 және DJI Mini 3 ҰАА екі бейнесін шығару нәтижелері сәйкесінше 131 және 119 FPS мәндерін көрсетті. Алынған дәлдік пен FPS көрсеткіштерінің арқасында үйретілген YOLOv9 моделін антидрон жүйелерінің оптикалық-электрондық бақылау арналарында нақты уақыт режимінде ҰАА мен құстарды тану және жіктеу модулі ретінде пайдалануға болатыны анықталды.

Соңғы жылдары банктық бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу саласында Agile-фреймворктерді енгізу айтарлықтай қарқын алды. Бұл үрдіс икемділікке, шешімдерді жедел жеткізуге және өзгерістерге жедел бейімделуге деген сұраныстың артуымен түсіндіріледі. Осы мақалада Канаданың банк саласына арналған ІТ-шешімдер жеткізушісі – Smart Solution (бұдан әрі – Smart) компаниясының мысалында Scrum, Kanban және Scrumban әдістемелерін реттелетін қаржылық ортада қолданудың тәжірибелік қырлары қарастырылады. Ішкі процестер, команда құрылымы, қолданылатын құралдар және жобалардың түрлері бойынша жүргізілген талдау негізінде Agile қағидаттарының сәйкестік талаптарын орындау, шығарылым циклдарының болжамдылығын сақтау және бірнеше параллель жұмыс ағындарын тиімді үйлестіру үшін қалай бейімделгені сараланады. Туындаған негізгі қиындықтар қатарына құралдардың сәйкес келмеуі, спринттердегі фокус тұрақсыздығы және техникалық қолдау жұмыстары үшін Scrum әдісінің шектеулері жатады. Зерттеу нәтижелері Scrumban әдістемесінің құрылымдалған жоспарлауды үздіксіз ағыммен үйлестіретін тиімді гибридтік шешім бола алатынын көрсетеді. Мақалада банк саласында Agile әдістерін енгізу бойынша ұсыныстар беріліп, болашақ зерттеулерге арналған бірнеше гипотеза ұсынылады.

Лездік объектіні анықтау – шұғыл шешім қабылдау маңызды болатын қазіргі заманғы қосымшаларда, мысалы, жедел медициналық көмек, автономды жүйелер және интеллектуалды бақылау салаларында аса маңызды мүмкіндік. Жоғары өткізу қабілеті бар кескін ағындарын кідіріссіз тиімді өңдеу – әсіресе күрделі жағдайларда – үлкен қиындықтар туғызады. Бұл зерттеуде YOLO модельдерін Apache Kafka ағындық платформасымен біріктіретін, масштабталатын объектіні анықтау конвейері ұсынылады. Ұсынылған архитектура Kafka-ның бөлшектеу (partitioning) және тұтынушылар топтары (consumer groups) механизмдерін пайдалана отырып, параллель өңдеуді қамтамасыз етеді және күрделі жүктеме теңгеру логикасын қажет етпейді. Жүйе нақты іске асыруды көрсету үшін Виртуалды Жеке Серверде (VPS) орналастырылған. Kafka-ның табиғи масштабталуын көрсету үшін екі конфигурация ұсынылады: біреуі –бір бөліктен және бір тұтынушыдан тұрады, ал екіншісі – бес бөліктен және бес тұтынушыдан тұрады. Бұл конфигурациялар Kafka-ның жұмыс жүктемесін бірнеше тұтынушыға қалай тиімді бөлетінін көрнекі түрде көрсетеді. Нақты кідіріс немесе өткізу қабілеті метрикалары көрсетілмегенімен, бұл архитектура Kafka-ның құрылымы жоғары көлемді деректерге жедел жауап қайтаруға қалай мүмкіндік беретінін тиімді түрде көрсетеді. Бұл конвейер уақытқа сезімтал объектіні анықтау тапсырмаларына өте қолайлы және жедел кері байланысты қажет ететін лездік аналитикалық қолданбаларға кеңейтілуі мүмкін.

Бұл мақалада IT мамандарын даярлау барысында жасанды интеллект (ЖИ) пен шешім қабылдауды қолдау жүйелерін (ШҚҚЖ) пәнаралық оқытуға интеграциялау мәселесі қарастырылады. Зерттеу практикалық-бағытталған жоба аясында іске асырылған оқу кейсі негізінде тікелей манипуляция интерфейстерін әзірлеу және тестілеу процесіне бағытталған. Жұмыс пайдаланушы интерфейстерін жобалау әдістерін, бағдарламалық жасақтама метрологиясын және ШҚҚЖ технологияларын біріктіреді. Сонымен қатар, зерттеуге цифрлық құралдар мен ұжымдық сараптаманы қолдана отырып, пайдаланушы тәжірибесін талдау элементтері енгізілген.

Жоба қатысушылары цифрлық өнім жасаудың барлық кезеңдерінен өтті: ғимараттар мен құрылыстар нысандарын таңдау және модельдеу, пайдаланушы сценарийлерін құрастыру, тестілік кейстер әзірлеу, интерфейстерді визуализациялау және сараптамалық бағалау үлгілерін құру. Пікірлерді үйлестіру, артықшылықтарды біріктіру және интерфейс сапасының критерийлерін талдау әдістері қолданылды. ЖИ пайдаланушы шешімдерін автоматтандырылған түрде талдау және генерациялау құралы ретінде қолдануға ерекше назар аударылды.

Кейстік зерттеу нәтижелері IT мамандарын пәнаралық оқытудың тиімділігін бағалауға бағытталған зерттеудің эксперименттік бөлімінде пайдаланылды. Алынған деректер ЖИ мен ШҚҚЖ-ны білім беру процесінде қолданудың практикалық маңыздылығын көрсетіп, кәсіби құзыреттілікті қалыптастыруға және интерфейстерді әзірлеу үдерістерін тереңірек түсінуге ықпал етеді. Мақалада осындай кейстерді ИКТ-білім беру жүйесіне жобалық оқыту арқылы енгізудің келешегі талданып, заманауи цифрлық технологияларды пайдалану бойынша әдістемелік ұсынымдар ұсынылады.

Бұл мақалада ChatGPT, Deep Seek және Grok сияқты үлкен тілдік модельдерді (LM) студенттердің жұмысын бағалау тапсырмаларында қолдану мүмкіндіктері қарастырылады. Автор автоматтандырылған тәсілдің күшті және әлсіз жақтарын анықтауға баса назар аудара отырып, оқытушылық бағалаумен салыстырғанда ChatGPT арқылы алынған нәтижелерге сапалы талдау жасайды. LLM пайдаланудың ықтимал артықшылықтары – өңдеу жылдамдығы, сәйкестік критерийлері, масштабталу – және шығармашылық пен талдау тереңдігін бағалауға байланысты шектеулер талқыланады. Тапсырма түріне (мәтін, код) және пәннің ерекшелігіне байланысты әртүрлі модельдердің қолданылуына ерекше назар аударылады. Жұмыс шолу-аналитикалық сипатқа ие және білім беруді бағалауды цифрландыру және LLM-ді оқу процесіне біріктіру саласындағы әрі қарайғы зерттеулердің бастапқы нүктесі бола алады.

Поэтикалық аударма – аударманың ең күрделі түрлерінің бірі, сондықтан ол белгілі бір талаптарды қажет етеді. Осы ғылыми мақаланың мақсаты – кәсіби аудармашылар мен зерттеушілер поэтикалық мәтіндермен жұмыс істегенде қолданатын аударма стратегиялары мен әдістерін қарастыру. Аударма құралдарын қысқаша шолу үшін сапалық сипаттамалық зерттеу әдісі қолданылады. Бұл әдіс сенімді әрі бейтарап ақпарат жинауға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижесінде көркем аудармада бүкіл әлем зерттеушілері қолданатын үш кең таралған аударма стратегиясы мен аударма техникасының үш классификациясы анықталды. Бұл нәтижелер осы кезеңде поэтикалық мәтіндермен жұмыс істеуде қолданылған аударма стратегиялары мен әдістерінің кең ауқымын көрсетті.

Мақалада анимациялық мультфильмдерді қазақ тіліне локализациялау ерекшеліктері қарастырылып, кейіпкерлердің диалегі мен сөйлеу стилінің ерекшеліктеріне назар аударылады. Мысал ретінде Cinema Tone Production студиясы аударған «Көліктер 2» мультфильмінің ресми дубляж нұсқасы талдалған. Зерттеу нәтижесінде аудармашылардың локализацияны сәтті орындау үшін шығармашылық шешімдерді, соның ішінде қазақ тілінің оңтүстік диалектісінің тұрақты сөз тіркестерін көп қолданғанын көрсетеді. Сондай-ақ, талдау липсинг және кейіпкерлердің сөйлеу мәнері берілуі кейіпкерді жергілікті ретінде, түпнұсқа жұмыс сияқты қабылдауға ықпал ететінін көрсетеді. Қорытындылар түпнұсқаның стилі мен мағыналық дәлдігін сақтау үшін аудиовизуалды аудармада шығармашылық көзқарас пен әрбір диалогты жеке қарастыру қажеттілігін көрсетеді.

Бұл зерттеу Ілияс Есенберлиннің Көшпенділер трилогиясын қазақ тілінен ағылшын тіліне аудару үдерісіндегі мәдени бояуы қанық лексиканы, әсіресе ұлттық ерекшеліктерді білдіретін сөздер мен тұрақты тіркестерді талдауға арналған. Зерттеу шеңберінде сипаттамалық талдауға негізделген сапалық әдіс қолданылды. Негізгі назар әскери терминологияға, қазақ халқына ғана тән туыстық атауларға, мәдени мағына жүктелген сөздер мен тіркестерге, сондай-ақ қазақ мақал-мәтелдеріне аударылды.

Мақала кіріспе, әдіснама, зерттеу нәтижелері, талқылау және қорытынды бөлімдерінен тұрады. Бұл зерттеу тілтану саласындағы студенттер мен оқытушылар үшін, сондай-ақ отандық және шетелдік авторлардың тарихи және әдеби шығармаларын оқуға қызығушылық танытатын оқырмандар үшін де өзекті.

Зерттеудің мақсаты – мәдени-тілдік ерекшеліктері бар сөздер мен тіркестердің аудармада мағыналық берілу сипатын анықтау және оларды аудару барысында қолданылған стратегияларды талдау. Зерттеудің негізгі сұрақтары: “Мәдени-тілдік ерекшеліктері бар сөздер мен тіркестер ағылшын тіліне қалай аударылды”? және “Аудармашы олардың бастапқы мағынасын қаншалықты дәрежеде сақтай алды”?

Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, әскери және туыстық терминдер негізінен транслитерация арқылы берілген, кейбір жағдайларда сипаттамалық аударма қолданылған. Кейбір мақал-мәтелдер мен метафоралар аудармада қолданылмаған, ал кейбірі сөзбе-сөз аударылған. Шығармадағы метафоралық қолданыстардың молдығын ескере отырып, бұл зерттеу аудармашылар, тіл мамандары мен оқытушылар үшін пайдалы материал бола алады, сондай-ақ мұндай тілдік бірліктерді аударудағы әдістер туралы қосымша ақпарат ұсынады.

Жоғары оқу орындарында сабақ беретін тіл мамандарының ең үлкен түйткіл мәселесі – білім алушылардың тілдік құзыреттіліктерінің әр түрлі деңгейде болғанына қармастан, бір топта сабақ оқуы. Бұндай жағдайда белгіленген типтік бағдарлама негізінде дайындалған оқу-әдістемелік кешен бойынша тапсырмалар орындату, білімдерін бағалау айтарлықтай қиындық туғызады. Себебі кейбір студенттің тілдік біліктілік деңгейі төмен болса, топтағы біраз студенттің қазақ тілін білу көрсеткіші әлдеқайда жоғары болуы мүмкін. Бағдарламаға сәйкес тапсырма біреулеріне оңай, екіншілеріне күрделі етіп берілмейді. Ортақ тапсырмалар реттілігі сақтала отырып, әр кезең сайын күрделене түседі. Қазақ тілін оқыту барысында ұстаздың іс-әрекеті қарым-қатынас құзыреттілігің маңызды  бөлігі саналады, себебі білім алушылардың тілдік нәтижелері оқыту сапасымен тікелей байланысты өрбиді.

Қазіргі қоғам оқу орнын бітіріп шыққан түлектерден түрлі жағдаяттарда күрделі мәселелерді өз бетінше  шеше алатындай, өзіндік біліктілігі жақсы  тұлғаны қажет ететіні жасырын емес. Осындай талапқа сай келу үшін  оқытушы өзінің кәсіби іс-әрекетінде  оқытудың ең үздік әдіс-тәсілдерін меңгеруге тиісті. Мақалада қазақ тілін  студенттің тілдік құзыреттілігіне қарай оқыту,  тиімді әдіс-тәсілдерді таңдау және шынайы бағалау мәселелері талқыланады.