Preview

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университетінің Хабаршысы

Кеңейтілген іздеу
№ 1 (46) (2020)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАР

7-11 273
Аннотация

Мақалада Солтүстік Қазақстан облысының ауылшаруашылық аумақтарының қазіргі геоэкологиялық жағдайы қарастырылған және оларды пайдалануға экологиялық-экономикалық баға берілген. Аймақ табиғи жағдайлардың оңтайлы қатынасына байланысты классикалық ауылшаруашылық аймақ болып табылады: жазық жер, құнарлы топырақ, дақылдарды өсіруге қолайлы климаттық жағдайлар және т.б. Ауылшаруашылық алқаптары облыс аумағының 85,2% алып жатыр, бұл аймақтың геоэкожүйелеріне айтарлықтай антропогендік жүктеме жасайды. Зерттеулер көрсеткендей, аймақтағы ауылшаруашылығының дамуы айтарлықтай экологиялық проблемаларға, соның ішінде топырақтың дегмификациялануына, топырақтың пестицидтермен ластануына, топырақтағы заттардың табиғи көшіқонының бұзылуына, топырақ құрылымының бұзылуына, табиғи өсімдік жамылғысының тозуына және т.б. Мұның бәрі топырақтың тозуына, құнарлылығының төмендеуіне, сондай-ақ ауылшаруашылығына жарамды жерлердің азаюына әкеледі. Осылайша, бұл аймақтың Қазақстандағы топырақ жүктемесінің максималды жиынтығына, яғни көрсеткіштер жиынтығы бойынша есептелген - жер жырту, ауылшаруашылық түрі, егін өнімділігі, ауыспалы егіс және т.б.

12-18 225
Аннотация

Жұмыста ионды-плазмалық қондырғыда тұндыру жолымен алынған Mo-Cd қосылыстары қарастырылды. Ол үшін металды ионды-плазмалық тозаңдатуды қолдана отырып, нанокристалды құрылымы бар жабындарды алу әдісі қолданылады, кейіннен аралдық пленкалар түрінде төсекке тұндыру. Молибден-кадмий MO-Cd негізінде жаңа жабындар алынды. Алғаш рет 100 ° С жоғары емес температурада Mo-Cd синтезі алынды және балқытудың термофлютинациялық әсерін қолдану арқылы жүзеге асырылды. Монокристалды үлгілердің құрылымын зерттеу үшін Резерфордтың кері шашырауының спектроскопиясы арқылы каналдау әсері қолданылды. Каналдау бағыттары бойынша иондардың шоғырының әртүрлі бағыттарында алынған спектрлерді талдау негізінде зерттелетін үлгінің кристалды жетілуі туралы ақпарат алуға болады. Иондардың беттік атомдармен тікелей соқтығысуының салдары болып табылатын беттік шыңның шамасын талдаудан беттік құрылымы туралы, мысалы, онда қайта құрылыстар, релаксациялар мен адсорбаттардың болуы туралы ақпарат алуға болады. Эксперименттер рентгендік дифрактометрде, электронды микроскопта және криогенді қондырғыда жүргізілді.

19-28 305
Аннотация

Туберкулез жұқпалы ауру ретінде ежелгі заманнан бері белгілі. Туберкулездің жөтел, қақырық, қан түкіру, жүдеп кету сияқты көріністерін кезінде Гиппократ, Гален, Авиценна да айтқан. Орта ғасырларда туберкулез әлемнің көптеген елдерінде кеңінен таралған.
Туберкулездің жұқпалы қасиеті ежелден белгілі. Көптеген ғалымдар мұны дәлелдеуге тырысты. Бірақ фтизиатриядағы «революция» 1982 жылы 24 наурызда науқастың қақырығын микроскопиялық зерттеу кезінде анықталған туберкулез қоздырғышын неміс бактериологы Роберт Кох ашты. Қоздырғышты Кох таяқшасы деп атады. Туберкулез қоздырғышын ашқаны үшін Р. Кох Нобель сыйлығына ие болды, ал 24 – наурыз Дүниежүзілік туберкулезбен күрес күні деп жарияланды.
Ұзақ уақыт бойы адамзат үшін белгісіз «ақ оба» болып келген туберкулез қоздырғышын ашу осы ауруды жеңу үшін бірдеңе жасауға болатынына үміт берді. Туберкулезге қарсы науқандар басталды, онымен күресу үшін қайырымдылықтар жиналды. 1987 жылы туберкулезбен күреске арналған алғашқы пошта маркасы пайда болды. Білім беру-ағарту жұмысына көп көңіл бөле бастады, туберкулезге арналған басылымдар саны артты.

29-35 266
Аннотация

Зерттеу жұмыс Старица көліндегі су қоймасындағы балық қорының көрсеткіштерінің бірі ретінде зоопланктонның түрлер құрамын зерттеуге арналған. Зоопланктонның түрлері, сандық және сапалық құрамы бойынша материалдарды іріктеу және зерттеу жоғары сапалы құрал – Апштейн ауы, гидробиологиялық ау көмегімен жүргізілді. Су организмдерінің түрлік құрамын анықтау зертханада әр түрлі сериялы микроскоптардың көмегімен жүргізілді: MBС-10, MCX-200 және MCX-300.
Зоопланктонның түрлерін анықтау барысында келесі нәтиже анықталды: бұтақмұртшалы шаян тәрізділердің 9 түрі, ескек аяқты шаян тәрізділердің 3 түрі және бақалшақты шаяндардың 1 түрі. Сандық жағынан ол келесідей көрінеді: бұтақмұртшалы шаян тәрізділер – 69%, ескек аяқты шаян тәрізділер – 23% және аз мөлшерде – коловраткалар – 8%. Зерттелген су қоймасындағы ең көп таралған түрлер – Polyphemus pediculus – 37% дейін, Simocephalus vetulus 22,2%. Түрлердің молдығы бойынша 93,5% Polyphemus pediculus, түрлерінің саны 110040 дана/м3 құрайды, сондықтан ол басым түрлерге жатқызуға болады, ал қалған барлық (12 түр) аз немесе сирек кездеседі. Старица көліндегі зоопланктонның зерттелген түрлерінің құрамы су қоймасын ортадан жоғары қоректенуге мүмкіндік береді және балық өсіруге ұсынуы мүмкін.

36-39 237
Аннотация

Мақалада жыл мезгіліндегі абиотикалық факторлардың қозылардың өсу-дамуына ықпалын зерттеу нәтижесінде алынған материалдар келтірілген. Олар көктемнің тұрақсыз ауа райына, жаздың ыстық мезгілдеріне жеткілікті дәрежеде бейімделіп, күз айларына дейін қалыпты өсіп, қыс мерзіміне жоғары қоңдылықпен мықты күйінде, түсетіні анықталды. Қойларды қыста және ерте көктемде төлдету мал өсірудің прогрессивті әдісіне жатады. Қыста және ерте көктемде туылған төлдер жайылымға ерте ілігіп, жаздың ыстығына төзімді келеді. Қыстық және көктемдік қозылардың арасындағы айырмашылық туылған кезінде 11,6%, ал енесінен ажыратқанда – 3,2% құрайды. Сонымен қатар, 4,5 айлық еркек қозылар барынша жоғары сойыс шығымына ие болады -49,8-52,0%. Малдарды төлдету мерзімінің алынған ұрпақтардың өсуі мен даму ерекшеліктеріне тигізетін әсері туралы Созақ өңіріндегі қаракөл шаруашылықтарында жеткілікті дәрежеде зерттеулер жүргізілмеген. Бұл кезеңде зерттеудегі ерте көктемде туылған жас қозылардың орташа тәуліктік салмақ қосу көрсеткіші 309,0 г, көктемде туылғандардыкі – 300,0 г болды. Сонымен қатар, жалпы қозылардың туылғаннан бастап 2 айлық жасына дейінгі тірілей салмақтары сәйкесінше 5,07-4,7 есе өсті.

40-44 240
Аннотация

Бензин мен дизель отыны үшін жаңа техникалық регламенттерді енгізу және экологиялық нормаларды қатаңдату олардың қасиеттерін бақылаудың жоғары дәлдікті әдістерін пайдалануды білдіреді. Негізгі бақыланатын көрсеткіштердің бірі - отындағы күкірттің мөлшері. Дизель отынындағы күкірт - оның құрамындағы жағымсыз элементтердің бірі. Күкірті бар қоспалардың рұқсат етілген саны қатаң шектелген, өйткені олардың болуы экологиялық жағдайға теріс әсер етеді және жабдық ресурсын төмендетеді. Мақалада дизель отынындағы күкіртті анықтаудың лампа әдісі көрсетіліп, мұнай өнімдеріндегі күкіртті анықтау аппараты сипатталады. Белгілі ГОСТ бойынша лампа әдісінің мәні шыны лампада мұнай өнімдерінің навескасын жағудан және пайда болған күкіртті газды натрий карбонат ерітіндісімен сіңіруге және пайда болған натрий сульфитін оттегімен натрий сульфатына дейін тотықтырудан тұрады. Ұсынылып отырған модификацияланған әдісті практикада қолдану мұнай өнімдерінде күкіртті анықтаудағы қателіктердің алдын алуға көмектеседі. Әдістің мәні мұнайдың үлгісін фитилмен шыны шамда жағудан және пайда болатын күкіртті газды йод ерітіндісімен жұтудан тұрады.

45-48 228
Аннотация

Мақалада ашытқылық ағзаларды пайдалану және дайындау технологиясы туралы мәліметтер келтірілген. Сыра жасау практикасымен осы ауданның сыра жасау жағдайына едәуір бейімделген түрдегі ашытқының жергілікті түрлері өзінің тиімділігі бойынша шеттен тасымалданатын ашытқылардан басып озатындығы анықталды. Ашытқылық ағзалар табиғатта кеңінен таралып, адам өмірінде үлкен роль атқарады. Олардың көпшілігі тек қантқұрамдас субстраттарды ашыту ғана емес, сонымен бірге өмірлік әртүрлі қажетті заттарды (дәрумендерді, аминқышқылдарын, ферменттер мен басқаларды) синтездеу қабілеттілігіне ие. Ашытқылардың тіршілік әрекеттері тамақ өнркәсібінің бірқатар салаларындағы (шарап жасау, сыра қайнату, нан жабу және т.б.) өндірістік процестер негізінде жатыр. Микробиологиялық талдауға арналған материалды, жүзімнің пісу фазасында – шарап жасауға жинадық. Әрбір сорт сынамасын 5-8 күн аралығында екі реттен алдық. Жүзімді, жүзім бұтасын, астындағы топырақты пен әртүрлі жемістерін зерттедік. Біздің анықтағанымыз, шараптық ашытқылардың жүзімдіктерде болатындығы. Немесе онда тек кезедейсоқ түрде кездесуі. Микробиологиялық талдау үшін жемістерді біз стерилді және стерилді емес түрде жинадық.

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

49-64 242
Аннотация

Бұл мақалада қылмыстық бейіндеу әдісі, тергеу әдісі ұсынылады, ол заттай дәлелдемелердің көмегімен шегерілетін мінез- құлық дәлелдемелерінің негізінде сериялық қылмыскерлердің мінезқұлқын болжауға бағытталған.
Қылмыстық бейіндеудің анықтамасы енгізгеннен кейін, негізгі назар осы тергеу әдістемесін қолдану саласына бөлінді, ол «сериялық» деп аталатын қылмыстардың әр алуандығында бөлінуі мүмкін, яғни, бір адам жасаған ұқсас қылмыстардың тізбегі. Кейін оның тиімді теориялануына дейін нақты қылмыстық бейіндеудің алғашқы әрекеттері ұсынылған. Содан Кейін «бірінші қазіргі заманғы аналитика» - Джон Дугласқа және оның қылмыстық мінез - құлықты алғашқкы зерттеулеріне баса назар аударылды, олар 80-ші жылдары қылмысты жіктеу және қылмыстық бейіндеуде қылмыс орнын зерттеу туралы оқу құралын жариялауға негіз болды.
Қорытындыда, ФБР-мен қоса осындай таңғажайып тергеу әдістеріне әсер ететін әр түрлі салалардың ғалымдарымен дараландырылған практиканың сындылығына әсер ететін қылмыстық бейіндеудің қазіргі заманғы тәсілдері ұсынылған.

65-70 319
Аннотация

Аудит өндіріс циклінің неғұрлым күрделі болып табылады және тұтынады уақыт. Дерлік әрқашан, ол өз ерекшеліктері бар сипатына байланысты салада және әрбір клиенттің бизнес. Сонымен қатар, негізінен барлық көздері аудиторлық дәлелдер ішкі құжаттар болып табылады, құрылған өзі экономикалық субъектісі сәйкес, аудиторлық стандарттармен төмендетеді, олардың құндылығы үшін аудит. Сондықтан табысты өткізу үшін тексеру өндіріс циклінің аудитордың мәні өндірістік процесс және оның технологиялық ерекшеліктері, сондай-ақ көрнекі танысу, өндірістік цехтар мен желілерімен, қойма шаруашылығы жақсы түсінуі өте маңызды. Мақалада өндірістік цикл аудитінің мәні, мазмұны, түсінігі, өндірістік циклінің ұзақтығы, өндірістік циклін есепке алу қажеттігі, өндірістік цикл аудитінің мақсаты, міндеттері қарастырылған. Мақаланың мақсаты кәсіпорын өндірістік циклі аудитін оның экономикалық қауіпсіздігін жоғарылату құралы ретінде қарастыру арқылы, оның құрылымын, жүргізу кезеңдерін, маңызды функциялары мен міндеттерін қарастыру болып табылады.

71-79 306
Аннотация

Кредиттік ұйымдар мен олардың қарыз алушылары арасындағы қарым-қатынастардың негізгі мәні қарыз алушының несиелік қабілеттілігіне тікелей қатысы бар өзара тиімді әріптестік болып табылады. Төлем қабілетсіз және төлем қабілетсіз компания тек банк үшін ғана емес, жеткізушілер мен инвесторлар үшін де серіктес ретінде тартымды болмайды. Заемшылардың несие қабілеттілігін бағалау процесінде сапа көрсеткіштеріне ерекше назар аудару керек. Олардың бірі - компанияның тиесілі саласы. Өнеркәсіптің даму бағытын талдау кәсіпорынның кірістілігін немесе кірістілігін, оның активтерінің сапасын және, ең бастысы, оның борыштық міндеттемелерін қанағаттандыру қабілетін айтарлықтай әсер ететін сыртқы факторлардың өзгеру тәуекелін болжауға мүмкіндік береді. Бұл тәуекелдер экономиканың барлық салаларында бар және ешбір компания оларды болдырмайды. Кәсіпорындардың кредиттік қабілеттілігін талдай отырып, саланы талдау үлкен рөл атқарады. Кредиттік қабілеттілікті тиімді бағалау үшін кәсіпорынның ішкі есептілігін ғана емес, кәсіпорынның басқару сапасын да ескеретін кешенді әдісті, сондай-ақ кәсіпорында тиесілі саланың ерекшеліктерін ескеру керек.

80-85 280
Аннотация

Әл -Фараби қалдырған бай ғылыми мұра оған әлемдік танымалдылық әкелді. Оның өмір бойы қарастырған және барлық дүниетаным жүйесінің негізіне айналған басты тақырыптары - жеке тұлға мәселесі болды: оның адамгершілігін жетілдіру, зияткерлік деңгейін арттыру, бүкіл адамзаттың бостандығы мен бақытына қол жеткізу.
Философтың осы қаладағы адамдардың өмірі мен қоғамдық құрылымына қатысты айтқан сөздері ерекше болды. Сондай-ақ, бұл жерде болашақта талантты философтар, ғалымдар мен ақындар өмір сүруі және жұмыс істеуі үшін барлық жағдайлар бар деп ойлаған.
Әл-Фараби тамаша жады мен табандылыққа ие болған, Араб халифатының астанасына келгенге дейін оған бірнеше тіл ғана белгілі болды. Тіл меңгеруден басқа ойшыл барлық бос уақыт бойы медицина мен логиканы үйренген. Замандастар оны өте ақылды адам және Аристотель еңбектерінің талантты комментаторы ретінде сипаттаған. Оның әл - Фарабиге әсері өте үлкен болғанымен, оқушы мұғалімнен тез асып түскен.
Әл-Фарабидің пікірінше, нағыз билеушінің басты міндеті - тек өзі үшін ғана емес, қол астындағылар үшін де шынайы бақытқа ұмтылу. Алға қойылған мақсаттарға жету қабілеті және басқару ол да бір өнердің түрі.
Фарабидің айтуынша, қайырымды адам өлімнен қорықпауы керек, ол қадір-қасиетін сақтап, үрейге түспеуі керек, өмірді ұзартуға ұмтылу керек, өйткені ол тек игіліктер жасауға арналған құрал ғана.

86-89 228
Аннотация

Бұл мақалада ағылшын жазушысы С. Моэмнің шығармаларындағы концептуалды көзқарас тұрғысынан, жазушының тілдік тұлғасының мәнін білдіретін ең маңызды идеялық-мазмұндық компоненттерді анықтаудан тұрады. Негізгі төрт тұжырымдаманы анықтау және одан әрі талдау үшін пайдаланылған негізгі тілдік өрнектер анықталады, олар автордың жеке тұлғасын және стилін көрсетеді. «Театр», «Ай және Грош» сияқты шығармаларға жүргізілген талдау негізінде концептердің деңгейлік ауысуы бөлінген. Сондай-ақ, талдау негізінде мысалдар келтіре отырып, үш негізгі тұжырымдама анықталды. С. Моэмнің шығармасын талдау және экспликацияны есептеу мәтіннің концептуалды идеяларын тану арқылы автордың жеке стилін сәйкестендіруге әкеледі. Алынған деректер негізінде автор негізгі ео шығармаларында қолданатын негізгі концепт анықталды.

90-95 376
Аннотация

Бұл мақалада ислам қаржы жүйесі институттарының бірі - сақтандыру («такафул») қарастырылған, оның Қазақстан Республикасының ұлттық заңнама жүйесіндегі орны талданып, қазіргі заманғы жағдайларда даму үрдістері мен перспективалары айқындалған.
Ислам сақтандыру моделінің негізінде-такафула-мұсылман құқығының нормалары мен қағидалары жатыр. Такафул тек мұсылман әлемі елдерінде ғана емес, батыс елдерінде де кеңінен қолданылады, өйткені ислам қаржысы әлемдік нарықта өзінің өміршеңдігін көрсетеді және қаржылық тұрақтылықты қолдайды.
Қазақстанның мұсылман әлемімен тығыз ынтымақтастығы экономикалық сектордағы өзгерістерге себеп болды. Қазақстан қаржы жүйесіне ислам қаржы институттарын, оның ішінде сақтандыруды енгізу басым міндеттердің бірі болып табылады.
Аталған міндетті іске асыру шеңберінде ағымдағы заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар; Ислам банкі тобымен әріптестік қатынастарды дамыту, 2020 жылға дейінгі исламдық қаржыландырудың Жол картасын іске асыру белгіленді.

96-101 292
Аннотация

Қазіргі әлемде шет тілін үйрену қажеттілігі сөзсіз. Екі немесе одан да көп тілде сөйлейтін адам бәсекеге қабілетті және кәсіби ортада жоғары бағаланады. Осыған орай, кәсіби бағдарланған тілді оқыту - әр білім беру мекемесінің маңызды міндеттерінің бірі. Алайда, барлық күш-жігерге және білім беру бағдарламаларын модернизациялауға қарамастан, студенттердің тек аз ғана бөлігі кәсіби шет тілдерін жетік меңгерген университеттерді бітіреді. Шет тілін оқыту барысында мұғалімдер де, студенттер де кездесетін көптеген қиындықтар туындайды. Бұл мақала университеттердің тілдік емес мамандықтар студенттерінің шет тілінде сөйлеуін меңгерудегі қиындықтарды зерттеуге арналған. Автор материалды игерудегі қиындықтар мен оқытушылар мен студенттер кездесетін шет тілін қалыптастыру дағдыларын зерттейді. Мақалада зерттелген ғылыми жұмыстардан алынған ақпаратты жүйелеу негізінде қиындықтарды жіктеуге әрекет жасалды.

102-107 349
Аннотация

Мақалада шаруашылық жүргізуші субъектінің тиімді қызметін негіздеу үшін экономикалық талдау рөлінің жоғарылауы және бухгалтерлік есепті талдау қаэеттілігі қарастырылады. Сонымен қатар, экономикалық талдау арқылы кәсіпорынның жұмысын болашақта жаөсарту мақсатында оның өткен және ағымдағы қызметінің жағымды және жағымсыз жақтары анықталады. Жаңа жағдайда өндіріс тиімділігін анықтаушы көрсеткіштерді талдаудың маңыздылығы жоғарылауда, олар: еңбек өнімділігі, өндіріс қорларын пайдалану, өнімнің өзіндік құны, пайда, рентабельділік. Мақалада экономикалық талдаудың мәні анықталған, оны жүргізу қажеттілігі негізделген, негізгі құралдарға салынған салымдардың, олардыңпайдаланылуы мен қайта өндірісінің тиімділігін талдау кезінде қажетті маңызды қағидалар анықталған, негізгі құралдарды пайдалану тиімділігі талданған, негізгі қорларды пайдалануды талдаудың мақсаты анықталған, негізгі құралдардың құрамы, құрылымы мен серпініне талдау жүргізілген, негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін жоғарылатуға мүмкіндік беретін шаралар кешені ұсынылған.

108-115 339
Аннотация

Экономика мен қоғамның қазіргі замандағы даму сатысында ең аз зиянды әсерлердің аз болуын ескеретін немесе табиғи потенциалды жақсартуға апаратын шаруашылықты жүргізу әдістерін әзірлеу, оны қолдану шаруашылық етуші субъектілерден қоршаған ортаға әсерін бағалауды және табиғатты қорғау шараларын жүргізуді талап етеді. Қазіргі уақытта бухгалтерлік есеп пен бухгалтерлік (қаржылық) есептілікті реттеу кезінде, есептік терминология, есепті экологияландыру кешендік әдістемесі, бухгалтерлік (қаржылық) есептілікте экологиялық ақпаратты ашу талаптары түсініктемесінің бар болуымен қатар экологиялық аспектілер айтарлықтай жүйесіз айқындалады. Осыдан шаруашылық субъектілердің есептік процестерінің құрамдас бөлігі ретіндегі қаржылық-бухгалтерлік жүйенің экологиялық сұрақтарын қарастыру қажеттілігі пайда болады. Мақалада экологиялық қаржылық есептілікке түсінік берілген, экологиялық есептің негізгі аспектілері қарастырылған, экологиялық есепке анықтама берілген, экологиялық есептің құрамдас бөліктері анықталған, ISO 14001-ге жүгіне отырып экологиялық саясатты мазмұны зерттелген, қаржылық есептілік әлеуметтік факторларды ашудағы ролі зерделенген. Сонымен бірге GRI принципіне негізделген корпоративтік есептілік жүйесі қарастырылған.

116-121 228
Аннотация

Мақалада университеттің шет тілі сабақтарында «Рухани Жаңғыру» бағдарламасын қолдану мүмкіндігі қарастырылады және «Рухани Жағыры» бағдарламасы бойынша оқыту моделін құрудың әдіснамасы ұсынылған, оны студенттерді оқыту және негізгі білім беруді жетілдіру үшін шет тілі пәні бойынша сабақтарда қолдануға болады. Бұл мақалада біз «Рухани Жаңғыру» бағдарламасының негізгі элементтерін енгізу арқылы ағылшын тілін игеруде практикалық нәтижелерге қол жеткізуге назар аударамыз. Бұл зерттеу жүзеге асырылған жобалар университетте тілдік емес мамандықтар бойынша студенттердің коммуникациялық дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға көмектесетіндігін көрсетеді. Мақалада студенттердің патриоттық, рухани-адамгершілік кеңістігін кеңейтуге, олардың жалпы мәдениеті мен білімін арттыруға ықпал ететін білім беру және тәрбие мақсаттарын жүзеге асыру мүмкіндігі көрсетілген. «Рухани Жаңғыру» бағдарламасы ағылшын тілі сабақтары арқылы СҚМУ-дегі әр студенттің санасына үлкен үлес қоса алады.

122-132 296
Аннотация

Ғылыми жұмыстың ерекшелігі 20 ғасырдың аяғы 21 ғасырдың басында тілдегі жалпы және дифференциалдық құбылыстарды айқындау мақсатында әр түрлі лингвистикалық мәдениет өкілдерінің тұжырымдамасын қалыптастыру болып табылады.
Берілген мақалада екі түрлі тіл мәдениетінде толық «әйел» бейнесін меңгеруге талпыныс жасалған: қазақ және орыс тілдерінде тізбектелген ассоциациялық тәжірибе ментальдық таным бірлігін зерттеуде шындық компоненттерді белгілеуге бағыттайды.
Себебі, СҚО-да ұзақ тарихи мерзім аралығында негізінен, қазақ және орыс өкілдері тұрады, мәдениетке, тілге өзара қарым-қатынас, өзара әсер ету себебін тигізеді. Алынған нәтижелер тәжірибесін «әйел» тұжырымдамасын терең меңгеру мақсатында және тілдік бейнелерді өзге тілдік бейнелер бірлігін салыстыру мақсатында қолдануға болады.

133-140 279
Аннотация

Бұл мақалада әлеуметтік желілердегі қылмыстар ұғымы қарастырылады. ХХІ ғасыр ғылыми және техникалық прогрестің ең жоғары гүлдену дәуіріне айналды, олардың жетістіктері миллиондаған адамдардың өмірін едәуір жеңілдетеді. Алайда, мұндай гаджеттердің жаппай пайдалануында болуы осы саладағы қылмыс сияқты проблеманы тудырады. Ең қауіптілердің бірі ақпараттықтелекоммуникациялық ортаға, сондай-ақ Интернет желісіне ену қаупі болып табылады. Бұл мәселенің даму қаупін ХХ ғасырдың басындағы әдебиет өкілдері сипаттады. Интернет ғаламдық желісінде көптеген түрлер бар, бірақ оларды тек екі топқа бөлуге болады:адамның техникамен өзара әрекеттесуіне байланысты және адамның адаммен өзара әрекеттесуіне байланысты. Олардың арасында екінші топқа ерекше назар аудару керек, өйткені ол тек жеке тұлғаның ғана емес, сонымен қатар қоғам, мемлекет үшін де, әлеуметтік желілердегі қылмыстылық деп аталады. Әлеуметтік желілер туралы айтқанда, әлеуметтік өзара іс-қимыл мүмкіндігі бар Интернет кеңістіктің дәл осындай бөлігін түсіну керек. Facebook, Instagram және т.б. сияқты үйреншікті желілер ғана емес, сонымен қатар «WhatsApp», «Skype», «Telegram» және т.б. сияқты қызметтер көрсететін Зерттеу нысандарын анықтауға мүмкіндік береді.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

141-145 263
Аннотация

Берілген мақала сабақтарда мобильді қосымшаларды интеграциялау перспективаларын зерттеуге, сондай-ақ ЖОО-ның тілдік емес мамандықтары студенттерінің шет тілін оқытудағы өзіндік жұмысына арналған. Біз студенттердің ағылшын тілін аудиториялық және өз бетінше үйренуіне арналған мобильді қосымшаларды пайдалану мүмкіндіктерін зерттеуге және бағалауға бағытталған тәжірибелік – эксперименталдық жұмыс жүргіздік. Өткізілген сауалнаманы талдау кезінде әр түрлі мамандықтағы 1-2 курс студенттерінің және ағылшын тілін меңгерудің түрлі деңгейіндегі мобильдік қосымшаларды тек сабақтарда ғана емес, сонымен қатар өзіндік жұмыс барысында қолдануға деген оң қатынасы анықталды, сондай-ақ оқушылардың қажеттіліктерін толық қанағаттандыратын мобильді қосымшалардың негізгі функциялары шығарылды. Сауалнамадан басқа ағылшын тілінде кәсіби лексикамен жұмыс істеу үшін мобильді қосымшаны пайдалану тиімділігін анықтау үшін бақылау және эксперименттік топтарда эксперимент жүргізілді. Осы зерттеудің нәтижелері мобильді оқытуды қолдану тәжірибесіне үлес қоса алады, сондай-ақ жоғары оқу орындары үшін ағылшын тілін оқыту процесінде мобильді оқытуды интеграциялау мүмкіндіктерін кеңейте алады.

146-151 248
Аннотация

Бұл мақала сыпайылықты сәтті қарым-қатынастың ажырамас шарты ретінде орналастыру кезінде тіл біліміндегі сыпайылық категориясының жалпы ережелерін зерттеуге арналған. «Тұжырымдама» ұғымының анықтамасына әртүрлі көзқарастар талданады, тұжырымдаманың құрылымы ашылады. «Сыпайылықтың» жалпы категориясы тікелей талданады. Когнитивтік лингвистика тұрғысынан «сыпайылық» ұғымының компоненттерінің ерекшелігі қарастырылады. «Сыпайылық» ұғымы шамалы бейнелі компоненттен тұрады, үлкен ақпарат мазмұны, көлемді энциклопедиялық аймақ және көлемі мен құрылымында шағын интерпретациялық өріс. Ассоциативті эксперимент барысында сыпайылық ұғымы әр түрлі бірлестіктерде ұсынылатындығы және қазақстандық жастар өкілдерінің басымдықты тілдік санасын көрсететіні көрсетілген. Зерттелген тұжырымдаманы түсінудегі ұқсастықтар мен айырмашылықтарды қазақ және орыс коммуникативті лингвистикалық мәдениеттердің өкілдері анықтайды. Мәдениетаралық қарым-қатынас процесінде қарастырылатын тұжырымдаманың жалпы мағыналарын да, нақты компоненттерін де білу және ескеру қажет.

152-155 359
Аннотация

ХХІ ғасыр-ақпараттық технологиялар ғасыры. Қазіргі уақытта адам қызметінің түрлі салаларына ақпаратты өңдеу мен берудің қазіргі заманғы құралдарын енгізу жүріп жатыр. Бұл білім беруде де көрінеді. Мақалада шетел тілдерін оқытудағы инновациялық технологиялардың бірі – «flipped classroom» технологиясы қарастырылады. «Flipped classroom» - бұл оқыту моделі, онда мұғалім студенттерге үйде өз бетінше зерттеу үшін материал береді, ал сыныпта оқыған материалды бекіту бойынша практикалық жұмыс жүргізіледі. Мақалада «flipped classroom» ерекшеліктері, оның артықшылықтары мен кемшіліктері зерттелген, сондай-ақ осы технологияны пайдалануға қадамдық нұсқаулық берілген. «Flipped classroom» басты артықшылығы топпен жұмыс істеу кезінде жеке көзқарасты іске асыру, білім алушылардың уәждемесіне оң әсер ету, сондай-ақ сыни ойлау, адамдармен өзара іс-қимыл, жауапкершілік, қойылған міндеттерді шеше білу және т.б. сияқты маңызды жеке қасиеттерді дамыту болып табылады.

156-160 264
Аннотация

Жүзу - сауықтырудың ең тиімді құралы және студент жастардың арасында ең танымал спорт түрлерінің бірі болып табылады.Оның ағзаның функционалды жүйесіне жан-жақты әсері дәлелденген. Жүйелі түрде жүзумен айналысу денсаулықты нығайтуға әсер етеді, суық тию ауруларымен күресудің керемет құралы болып табылады, студенттердің жұмысқа қабілеттілігін жоғарлатады.Тіпті суда болудың өзі, оның ішінде ең болмағанда қарапайым жаттығуларды орындау бүкіл ағзаның физиологиялық үдерістерін жандандыруды ынталандыратын, оның бейімделу реакцияларын дамытатын тітіркендіргіш болып табылады. Мақалада «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі», «Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу» мамандығы студенттерінің жүзу дайындығын зерттеу нәтижелері берілген. М. Қозыбаев атындағы СҚМУ студенттерінің техникалық дайындығының анализі «Дене шынықтыру» пәні бойынша сабақтарда өтті. Бағалауға тәуелсіз сарапшылар қатысты.

161-165 259
Аннотация

Стратегия психолог қызметін дамыту бойынша коммуникативтік құзыреттілік студенттің қашықтықтан білім беру технологияларын қолданып негізделеді енгізу білім беру үрдісіне кешенді бағдарламасы. Оны жүзеге асыру мүмкіндік береді, студентке түсінуге ықпал ерекшелігін қашықтықтан оқыту және құру туралы ұсыныс тұлғалық ерекшеліктері, әсер ететін коммуникативтік құзыреттілігін дамыту; дамытып, өзінің әлеуметтік-психологиялық сапасын, сатылады коммуникативтік білігі мен қабілеті бағдарлауға пайдалану ауызша және невербальных құралдарын түсіністікке қол жеткізу үшін жағдай қарым-қатынас; қалыптастыру дағдылары мен өзін-өзі реттеу мінез-құлық шықпаса қабілетін қайта жаңғырады өзгерген кезде сыртқы жағдайлардың және тиімді әрекет етуі, түрлі өмірлік жағдайларда мүмкіндік береді табысты жұмыс істейтін әлеуметтік біртекті топтар, шешуге нақты практикалық міндеттерді туындайтын әр түрлі салаларда.

166-171 247
Аннотация

Бұл мақалада тілдік емес ЖОО-да шет тілдерін оқытудың кейбір қазіргі заманғы әдістері қарастырылады, бұл шетел тілдерін оқытудың қазіргі заманғы әдістемесінде айтарлықтай өзекті болып табылады, шолу беріледі және олардың ең танылғандардың мәні баяндалады. Ұсынылған әдістер белсенді оқыту әдістеріне жатады және шетел тілдерін оқыту әдістемесінің коммуникативтік- бағытталған бағытын білдіреді. Бұл әдістерді қолдану оқушыларға шет тілінде ақпараттың сыртқы көзін және қарым-қатынастың өзге тілді құралын ғана емес, сонымен қатар оны өз ой-пікірлерін білдіру және басқа адамдардың түсінуі үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, белгілі бір заманауи әдістердің негізіне салынған ақпараттық-коммуникативтік технологиялар білім беру процесіне қатысушылардың интерактивті және бірлескен шығармашылық қағидатын іске асыруға ықпал етеді.

172-179 243
Аннотация

Қазіргі жағдайда адами капиталды дамытуға үлкен ықпал етілуде, адами капиталды дамытудың негізгі элементі кез келген елдің білім беру жүйесі болып табылады. Бүгінгі даму кезеңінде мемлекет орта білімді реформалауға ерекше көңіл бөледі, бұл педагогтің әлеуметтік мәртебесін арттыруда, арнайы заңнамалық актілерді қабылдау және еңбек деңгейін арттыру құралдары бойынша көрінеді. Бұл біз үшін, меніңше емес, соңына дейін әзірленеді және осознан практикалық тетігі ретінде, осы өзгерістерді тәжірибе жүзінде іске асыруға. Реформалаудың пәрменді тетігінің болмауы бүкіл Орта білім беру жүйесіндегі елеулі қателіктерге әкелуі мүмкін. Осы бапта өңірлік деңгейде қазіргі заманғы жағдайларда оқу процесін сүйемелдеу жөніндегі пәрменді институттарды құру жөніндегі ұсыныс баяндалады. Оқу үдерісін сүйемелдеуді ұйымдастырудың ұйымдастырушылық-құқықтық, әдістемелік, техникалық және ақпараттық аспектілері мәселелері қарастырылды. Мұндай процесті ұйымдастырудың нәтижесі мемлекеттің білім беру саласындағы қойған міндеттерімен сәйкес келеді. Білім беру үдерісін сүйемелдеуді жүзеге асыруда барлық мүдделі тұлғалардың өзара іс-қимыл жасауы мүмкін ақпараттық жүйенің графикалық жобасы ұсынылған.

180-183 222
Аннотация

Бүгінгі таңда жоғары оқу орындары үшін кәсіптік бағдар беру қызметінің маңыздылығы арта түсуде. Әр түрлі дереккөздерді талдай отырып, кәсіптік бағдар беру қызметін жүргізу мәселесі мектептерге қатысты ғана толық жарияланатыны туралы қорытынды жасалды, ал жоғары оқу орындарына қатысты бұл бағытта аз зерттеулер жүргізілді.
Бұл мақала ЖОО-да кәсіптік бағдар беру жұмыстарын жүргізу мәселесіне арналған. Студенттер контингентін болжауға, атап айтқанда, Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің студенттер контингентінің өзгеруінің заңдылықтарын анықтауға ерекше көңіл бөлінеді.М. Қозыбаевтың 2005-2018 жылдардағы жұмысы. Болжамның міндеті-даму үрдісін анықтау және белгіленген индикативтік көрсеткіштерден ықтимал ауытқулар туралы ескерту. Зерттеу нәтижесінде тренд теңдеуі алынды. Зерттеу нәтижесінде тренд теңдеуі алынды. Мақала соңында осы тақырып бойынша одан әрі зерттеулер жүргізу үшін негізгі бағыттар берілген.

184-189 296
Аннотация

Дене шынықтыру мен спортпен айналысу ағзаға, оның жүйелерін нығайтуға, жеке қасиеттерін дамытуға сауықтыру әсерін тигізеді. Дене тәрбиесі - оқу-тәрбие үдерісінің ажырамас бөлігі. Дене шынықтыру және спорт үшін нормаларды әзірлеу кезінде ең алдымен денсаулықты нығайту, содан кейін спорттық нәтижеге қол жеткізу мақсаты қойылуы тиіс. Осыған байланысты студенттердің денсаулығы мен физикалық дайындығын мұқият бақылау керек. Бақылау түрлерінің бірі шұғылданушылардың дене дайындығы нәтижелерінің мониторингі болып табылады. ЖОО-да дене тәрбиесін бағалаудың басты өлшемі студенттердің дене дайындығы деңгейінің динамикасы болып табылады, оны оқу процесінің әр кезеңінде бір бақылау нормативтерін қабылдау арқылы қабылдауға болады. Мақалада М. Қозыбаев атындағы СҚМУ барлық бірінші-екінші курс студенттерінің, ДШС және БӘД басқа, күзгі және көктемгі семестрлер үшін қорытынды нормативтерінің нәтижелеріне анализ жасалынды.

ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР

190-194 273
Аннотация

Әдеби көздерді зерттеу негізінде қауіпсіздік мониторингі жүйесінің жіктелуі зерттелді, осындай жүйелер қандай компоненттерден тұрады, олардың өзара байланысы және функционалдық мақсаты, жиі қолданылатын қауіпсіздік жүйелерінің артықшылықтары мен кемшіліктері анықталды. Arduino платформасын таңдау себептері сипатталған, басқа бағдарламалы платформалар алдында артықшылықтар сипатталған. Осы талдаудың негізінде күзетілетін бытыраңқы объектілері бар қорғалатын кәсіпорындар мен ұйымдарға арналған Arduino базасында қауіпсіздік мониторингінің сымсыз жүйесі әзірленген. Ұсынылған сымсыз қауіпсіздік мониторингі жүйесі радио жиіліктерінде және Wi-Fi қосылыстарында жұмыс істейді. Деректерді беру 433, 920 МГц жиілігінде жүзеге асырылады. Бұл жүйе әртүрлі датчиктерді таңдау тұрғысынан өте икемді. Arduino базасындағы қауіпсіздік мониторингінің сымсыз жүйесінің құрылымдық сұлбасы көрсетілген. Қабылдағыш-таратқыштардың схемасында болуына байланысты жеке компьютерден қорғалатын объектінің датчиктерінің жай-күйі туралы дистанциялық мониторинг жүзеге асырылады.

195-198 236
Аннотация

Бұл мақалада көлік техникасын жөндеу кезінде монтаждық арматураны кесуге арналған әртүрлі құрылғылар қарастырылады: Болгар, арматуралық қайшы, арматураны кесуге арналған станоктар, арматураға арналған қол қайшы, арнайы қайшы, арматураға арналған гидравликалық қайшы, арматураға арналған электр қайшы, кесуге арналған гильотина. Сондай-ақ көлік техникасын жөндеу кезінде монтаждық арматураны кесу үшін жеке құрылғыны әзірлеу. Монтаждаушының Еңбек өнімділігі және ол орындайтын жұмыстардың сапасы құрал-саймандар мен құрылғылардың қазіргі заманғы жиынтығының болуына байланысты. Жұмыс жүргізу кезінде қолданылатын құрал жеңіл болуы тиіс, өйткені құралдың үлкен массасы жұмысшыны тез шаршатады. Қол құралының шекті салмағы 8 кг-нан аспауы тиіс, салмағы үлкен болған жағдайда аспапты пайдалануды жеңілдететін аспаларды немесе қандай да бір құралдарды қолдану қажет. Құрылыста электр және пневматикалық қол машиналары басым таралды.

199-203 224
Аннотация

Дизель отынындағы ластанулар жұмысқа қабілеттілігіне әсер етеді және отын аппаратурасы мен қозғалтқыштың жалпы сенімділігін айтарлықтай төмендетеді. Дизельді пайдалану кезінде барлық істен шығулардың 50%-ы отын жүйесіне келеді, бұл істен шығулардың жартысынан астамы дизель отынының ластануынан туындаған. Бұдан басқа, ластанулар қозғалтқыш цилиндрлеріне отынмен бірге түсіп, қозғалтқыштар аппаратурасының цилиндр поршенді тобы бөлшектерінің тозуына себеп болады. Мақалада агроөнеркәсіптік кешенде пайдаланылатын дизель отынының сапасын талдау кезінде ауылшаруашылық өндірушілері машиналарды пайдалану кезінде кездесетін үш негізгі мәселе атап өтілген. Сонымен қатар, механикалық қоспалардан және судан отынды тазалауға негізделген жаңа центрифуга әдісі туралы айтылады. Бұл әдіс бойынша ерітілген су центрифуганың корпусында болып жатқан «микрожарылыс» есебінен жойылады. Нәтижесінде отындағы механикалық қоспалар және ішінара шайырлар реактивті центрифугалау арқылы жойылады, ал су микробөлшектері арнайы әзірленген схема бойынша центрифуга корпусынан алынатын тұман компонентке айналады. Дизель отынын негізгі сипаттамалары тазалау алдында және тазалаудан кейін кесте түрінде көрсетілген.

204-210 338
Аннотация

Тұрғын үй секторын ұлғайту және жаңарту Қазақстан мен ТМД елдері үшін өте маңызды тақырып болып келеді. Бұл мәселені шешу үшін ғимараттардың құрылысына көзқарасты қайта қарау қажет. Монолитті темірбетон конструкцияларының орнына тұрғын үй кешендерін салуда дайын модульдік блоктарды пайдалану жақсы қадам болады. Олар объектінің соңғы құнын төмендетуге мүмкіндік беретін бірқатар маңызды артықшылықтарға ие. Құрылыстың бұл түрінің пайда болуы ХХ ғасырда КСРО-да көлемді блоктық тұрғын үй құрылысы негізінде пайда болды. Блоктардың конструктивті түрлері және олардың жабдықталуы әр түрлі конфигурацияларда ұсынылды және бұл кең қолдануға мүмкіндік берді. Ұқсас жүйелер шетелде қолданылды, бірақ соңында металл, ағаш негізіндегі блоктардың нұсқалары пайда болды. Қазіргі уақытта модульдік агрегаттар Ресейде шығарылады және Қазақстанда арнайы зауытта шығарылады. Талдау модульдік қондырғылардың негізгі аспектілерін және оларды құрылыс орнында қолдану болашағын анықтады.



ISSN 2958-003X (Print)
ISSN 2958-0048 (Online)