Preview

М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университетінің Хабаршысы

Кеңейтілген іздеу
№ 2 (58) (2023)
Шығарылымды жүктеу PDF (Russian)

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАР 

8-18 226
Аннотация

Изопротуронды [IPU] кеңінен қолдану қоршаған ортаның қатты ластануына және экологиялық функцияларға қауіп төндіруі мүмкін. Бұл зерттеуде PDMAB IPU бактериялық N-деметилаза гені Май бұршақ хлоропластында тасымалданған және экспрессияланған [Glycine Max L. 'Zhonghuang13']. Трансгенді Май бұршақ бұршақтары PPU-ға айтарлықтай төзімділік көрсетті және PPU - ны in vivo фитотоксикалық 3-[4-изопропилфенил]-1-метилмочевина [MDIPU] метаболитіне дейін деметилдендірді. Трансгенді Май бұршақ бұршақтары жабайы типпен [WT] салыстырғанда өсімдік тіндерінде аз MPU жинай отырып, тиісінше 5 және 14 күн ішінде су мен топырақтан 98% және 84% MPU алып тастады. МПС стресс жағдайында трансгенді Май бұршақ симбиотикалық азотты бекітудің жоғары көрсеткіштерін көрсетті [түйіндердің жалпы биомассасы және нитрогеназа белсенділігі жоғары] және WT-ге қарағанда ризосфера бактерияларының тұрақты қауымдастығы. Дегенмен, улы гербицидтерді қарқынды қолдану және жинақтау бұршақ дақылдарының симбиозына теріс әсер етуі мүмкін. Отыз түрлі гербицидтер мен қоршаған ортаны ластаушы заттар өсімдіктер мен ризобиялар арасындағы сигнализацияға әсер етті, түйіндердің түзілуін кешіктірді және азоттың биологиялық фиксациясын in vitro төмендетті [Fox et al., 2007]. Дегенмен, N2 симбиотикалық фиксациясына МПС ықтимал әсері туралы азырақ белгілі. Бұл зерттеу трансгенді [TS] Май бұршақны әзірледі, ол өсіп келе жатқан ортадан PPU-ны тиімді түрде алып тастауға және PPU стрессінде азотты бекітудің жоғары симбиотикалық қабілетін қалпына келтіруге қабілетті және гербицидтік стресс жағдайында ризосфералық микроорганизмдер мен бұршақ дақылдарының өзара әрекеттесуі туралы жаңа түсінік береді.

19-25 154
Аннотация

Мақалада Қазақстан Республикасында жіптің диаметрі 0,5 миллиметрден кем  синтетикалық нейлонды немесе өзге де полиамидті моножіптерді және басқа да синтетикалық моножіптерді (бұдан әрі – синтетикалық моножіптерді) пайдалануды шектеуге байланысты мәселелер көрсетілген [1]. Дәстүрлі нейлон торлары мен синтетикалық моножіптерден жасалған торлардың ұсталу қабілетін салыстырмалы талдау нәтижелері келтірілген.

Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторында толық пайдаланылмаған балық қорларын, оның iшiнде кефаль аулауды ұлғайту үшiн Маңғыстау облысының шегiнде Каспий теңiзiнiң бекітілген балық шаруашылығы учаскелерінде синтетикалық моножіптерден жасалған ауларды пайдалануға тәжірибелік рұқсат беру мүмкіндігі туралы ұсынымдар берілді.

Зерттеуді Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі (Грант № BR 10264205) қаржыландырады.

26-33 170
Аннотация

Алоэ – Лалагүлдер (Asphodelaceae) тұқымдасына жататын және көптеген емдік мақсаттарда қолданылатын шөптесін көпжылдық өсімдік.Ескі әлемде кең таралған алоэ тұқымдасының өсімдіктері кеңінен танымал және сауықтыру, косметикалық салада табиғи компонент, емдік және тері күтімі қасиеттеріне байланысты ғасырлар бойы жергілікті және ауызша терапевтика ретінде қолданылған. Жиі қолданылатын алоэ түрлерінің қатарына A. arborescens, A. barbadensis , A. ferox және A. vera жатады. Бүгінгі күні алоэ экстракттарын пайдалану экономикалық тұрғыдан маңызды, олар дәрілік өсімдіктерге жатады және алғашқы медициналық-санитарлық көмекте кеңінен қолданылады, мұнда олар биохимиялық және молекулалық жолдарды модуляциялау арқылы аурулардың әртүрлі түрлерін емдеуде шешуші рөл атқарады, сонымен қатар олар құнды заттардың бай көзі болып табылады. Алоэдәстүрлі түрде қабынуға қарсы, микробқа қарсы және жараларды емдейтін қасиеттеріне байланысты терінің зақымдануын (күйік, кесу, жәндіктердің шағуы және экзема) және ас қорыту мәселелерін емдеу үшіін қолдану басқа әдістермен қатар негізгі немесе қосымша емдеу ретінде қолданылады. Бұл дәрілік өсімдікт дәстүрлі қолданылады және әсер етуі құрамындағы белсенді  қосылыстардың бар болуымен көрсетіледі. Осы шолуда ботаника, фитохимиялық құрам, этноботаникалық пайдалану, тағамды сақтау және алоэ өсімдіктерінің әр түрлі ауруларды емдеуде дәрілік мақсатта қолдануының соңғы жетістіктері көрсетіледі. Бұл деректер алоэ өсімдіктерін өнеркәсіптік және медициналық пайдаланудың болашақ бағыттарын анықтау үшін пайдалы болады.

34-39 150
Аннотация

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аса өткір проблемаларының қатарында барлық халықаралық стандарттарға сәйкес келетін жеке фармацевтикалық базаны құру мен дамытуды атап өткен жөн. Сондықтан бүгінгі таңда еліміздің өсімдік ресурстары негізінде жаңа жоғары тиімді отандық препараттарды жасау өзекті мәселе болып табылады. Бірегей отандық дәрілік препараттар өндірісін игеру, оларды алудың қауіпсіз және экологиялық таза технологияларын жасау да маңызды. Бұл бағытта Salicaceae (талдар) тұқымдасының populus (терек) тұқымдас өсімдіктері жаңартылатын шикізаттың үлкен қорларына (Солтүстік Қазақстан облысында терек екпелері дәрілік шикізаттың өнеркәсіптік қорларына ие) және биологиялық белсенділіктің кең спектріне ие қосылыстардың әртүрлі кластарының құрамына байланысты артықшылыққа ие. Зерттеудің мақсаты экстракция әдісімен алынған бальзамдық populus balsamifera терек бүршіктерінен алынған заттардың сапалық құрамын зерттеу болды. Қойылған міндеттерге мыналар кірді: бальзамдық populus balsamifera терек бүршіктерінен субстанцияны экстракция әдісімен алу; алынған заттардың сапалық құрамын белгілеу. Бальзамдық терек бүршіктерінен субстанцияны алу тәсілі жаңа жиналған бальзамдық терек бүршіктерін пайдалануды, полярлық градиенті жоғарылаған еріткіштермен экстракцияны қамтиды: гексан; дихлорметан; мақсатты өнімді алғанға дейін булану. Осылайша, экстракция әдісімен алынған заттардың гексан сығындысының сапалық құрамы зерттелді. Метилен хлоридін алу флавоноидтарды бөлуге мүмкіндік беретіні анықталды.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 

40-44 194
Аннотация

Жас ұрпақтың, студент жастардың денсаулығын сақтау, сонымен қатар, салауатты өмір салтын ұстану және сақтау – ұлттың ең басты міндеті. Қоғамның техникалық және технологиялық прогресіне, студенттердің психикалық жүктемесінің артуына және осыған байланысты олардың дене белсенділігінің дамып келе жатқанына байланысты салауатты өмір салтын қалыптастыру және сақтау құралдары мен әдістерін қарастыру қажеттілігі туындады. Осыны негізге ала отырып, студенттердің бойында салауатты өмір салтын қалыптастыруға және өзінің де, өзгенің де денсаулығын сақтауға деген жауапкершілікті арту мақсатында университеттегі білім беру және тәрбиелік іс-шаралардың ауқымын кеңейткен жөн.

45-52 163
Аннотация

Мақалада тілдік емес мамандықтар студенттерінің шет тілін оқытуы қарастырылады. Мақалада ЖОО-ның тілдік емес мамандықтар түлектерінің шет тілін меңгеру деңгейі анықталып, білім беру процессінің кемшіліктерді жақсарту мақсатында практикалық ұсыныстар берілді. Түлектердің жоғарыәрітөмен дәрежеде меңгерген тілдік дағдылары қарастырылады. Бұл ақпаратты анықтау үшін тілдік емес ЖОО-ның түлектерінен арасында сауалнама жүргізілді.Тілдік емес мамандықтар студенттеріне шет тілін тиімсіз оқытудың ықтимал ететін келесі себептері анықталды: оқу жоспарын құру жүйелі түрінде жасамауы, оқулықтар мен оқу материалдарының жетіспеушілігі.Жоғарыда аталған мәселелерді шешудің бірнеше жолы ұсынылған: оқу жоспарлар құруын жүйелі түрде қарастыру, студенттердің кәсіби саласы мазмұнына сәйкес келетін оқулықтарындайындау, оған қоса, рөлдік ойындар, презентациялар, жобалық іс-шаралар тәрізді  практикалық жаттығуларын құрастыру.

53-59 170
Аннотация

Бұл мақалада болашақ дене шынықтыру мұғалімдерінің кәсіби дайындығын қалыптастыру ерекшеліктері қарастырылады. Кәсіби мотивацияға арналған оқу іс-әрекетінің әртүрлі түрлерін (дәрістер мен практикалық сабақтар, әртүрлі тәжірибе түрлері) жүзеге асыру арқылы мамандыққа дайындықты қалыптастыру моделі ұсынылған, болашақ дене шынықтыру мұғалімдерін бір жерде оқытудың ерекшеліктері көрсетілген. университеті сипатталған.

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 

60-70 167
Аннотация

Әр саланың жекелеген өзіндік мемлекеттік басқару құрылымы болады. Сол тәрізді е Қазақстан Республикасында еліміздің әр саласын қадағалайтын, өзекті мәселелерді шешіп, халықпен тікелей байланыс орнататын ресми құрылымдар, яғни министрліктер жұмыс істейді. Мақалада осы мемлекеттік мекемелер ішіндегі Экология және табиғи ресурстар министрлігінің экология саласында қоғамдық пікір қалыптастырудағы қызметіне талдау жасалған. Сонымен бірге аталған министрліктің қоғаммен байланыс бөлімінің жұмысы зерттелген. Зерттеу жұмысы барысында министрліктің әлеуметтік желілердегі парақшалары сараптамадан өтті. Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігіне қарасты қоғаммен байланыс бөлімінің қызметін зерттей отырып, аталған мемлекеттік құрылымның ресми сайтына және әлеуметтік желілердегі парақшаларына талдау жасалды. Зерттеу жұмысының дереккөздері ретінде Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің ресми сайтын, әлеуметтік желелердегі (инстаграм, твиттер, ютуб, фейсбук) парақшаларын пайдаландық.

71-81 159
Аннотация

Қазақстанның сыртқы саясаты ұлттық мүдделерді қорғауға, Солтүстік Американың, Еуропаның, Таяу және Таяу Шығыстың, Оңтүстік-Шығыс Азияның және әлемнің басқа да аймақтарының халықаралық ұйымдары мен мемлекеттерімен сенім мен ынтымақтастыққа бағытталған.

 Шетелдік инвестицияларды тарту, көлік-транзиттік әлеуетті дамыту, экспортты ілгерілету орта және ұзақ мерзімді стратегияның негізгі міндеттері болып табылады. 2020 жылғы 6 наурызда қабылданған ҚР сыртқы саясатының тұжырымдамасында стратегиялық мақсаттар белгіленді, олардың арасында сыртқы саяси бағыттың дербестігін сақтау, екіжақты және көпжақты форматтағы шет мемлекеттермен өзара тиімді қатынастар, сондай-ақ халықаралық аренадағы ұстанымдарды нығайту айқындалды.

Ағымдағы жылдың 15 қаңтарында Президент Қ-Ж.Қ. Тоқаев Біріккен Араб Әмірліктеріне ресми сапармен барды, оның барысында стратегиялық әріптестік, басым салалардағы сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастықты жандандыру мәселелері талқыланды. Абу-Даби тұрақты даму апталығы» саммитіне қатысып, іскер топ өкілдерімен кездесулер өткізді.

2022 жылы Қазақстан бірқатар мемлекеттермен келісімдерге қол қою арқылы Таяу Шығыс аймағындағы байланыстарды күшейтті.  Мемлекет басшысының Иран, Катар, Біріккен Араб Әмірліктері, Сауд Арабиясы басшыларымен жоғары деңгейдегі сапарлары мен кездесулері ең ірі оқиғалар болды. Осы келіссөздер нәтижесінде тараптар сауда-экономикалық және гуманитарлық байланыстарды кеңейтетін құжаттарға қол қойды. Мысалы, Астана халықаралық биржасы («AIX», «Биржа») мен Катар қор биржасы (QSE) арасында өзара түсіністік туралы меморандум жасалды. Келісімге сәйкес, екі тарап бір-біріне статистикалық деректер мен нарықтық мәмілелер туралы жедел фактілерді тиісті заңнамалық актілер, бірлескен ғылыми-зерттеу және білім беру бастамалары аясында беруге ниетті.

2023 жылдың ақпанында Астанада сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық және ғылыми-техникалық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан-Мысыр үкіметаралық комиссиясының отырысын өткізуде.  Атап айтқан кездесуде, энергетика саласында, баламалы және энергия көздерін іздеу, қалдықсыз технологияларды пайдалану жөнінде ұсыныстар айтылады. Осы мәселелермен қатар атмосфераға зиянды қалдықтарды шығару, ескірген жабдықтарды жаңасына ауыстыру, ғылыми жаңалықтарды тәжірибеде қолдану мәселелерін талқылау жоспарлануда.

82-88 157
Аннотация

Қытай мәдениеті ұзақ тарихы бар және ең көне өркениеттердің бірі болып табылады. Қытай халқы мыңдаған жылдар бойы даму барысында бай және тамаша қытай мәдениетін жасады. Қытай мәдениеті Қытай ұлтының ұзақ мерзімді жалғасуы мен үздіксіз дамуының рухани тірегі болып табылады. Қытай мәдениетінің негізгі рухани өзегі мыңдаған жылдар бойы мұра болып келе жатқан конфуций мәдениеті. Конфуций мәдениеті Қытай мәдениетінің бұлшық еті мен сүйегі. Сонымен қатар, жергілікті дін ретінде даосизм және мыңдаған жылдар бойы Қытай өркениетінің тарихында қоғаммен интеграцияланған буддизм. Қытай мәдениеті бөтен мәдениеттердің ықпалында болды және жақсы шетелдік мәдениеттерді қамтиды. Ұлттық экономиканың қарқынды дамуы және дүниежүзілік экономиканың интеграциясы шетел мәдениетінің Қытайға ықпалын жеделдете түсті. БАҚ және бизнес хайп, «шетелдік фестивальді» насихаттайды, оның артында негізінен үлкен коммерциялық пайда жатыр; Сондай-ақ Қытай халқының бай өмір сүре бастауы, бай және бояулы рухани өмірге ұмтылуы сөзсіз. Сонымен қатар, дәстүрлі мәдениетті жастардың көп бөлігі дөрекі, феодалдық ырымшылдық, артта қалған және озық емес өкіл ретінде қарастырады. Қытай мәдениеті бұғауларын тастады, The Times газетіне сәйкес болды, белсенді түрде жаңалықтарды енгізді және жаңа медиа коммуникацияларын жүзеге асырды. Мәдени мұраны қорғау лагеріне стихиялы түрде қосылатындар көбейді. Мәдени мұра әдісі де The Times газетімен бірге өзгереді, бірақ өзгеріссіз қалатын нәрсе - мәдениетке қатыстылық сезімі.

АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 

89-96 140
Аннотация

Мақала материалы 2017–2021 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасында сүтті мал шаруашылығын дамытудың сипаттамасын береді. Ірі қара мал мен оның ішінде сиыр санының толық динамикасы келтірілген. Бір сиырға есептегенде сүттің жалпы өндірісі мен сүттің көрсеткіштері егжей-тегжейлі талданды. Шаруашылық жүргізудің әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысандары бөлінісінде сиырлардың саны мен өнімділігінің нәтижелері ұсынылған. Оң және теріс динамикалық трендтердің себептері көрсетілген. Саланы дамыту параметрлерін жақсартуға бағытталған бірқатар іс-шаралар ұсынылды.

ТЕХНИКАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 

97-105 156
Аннотация

Заманауи компьютерлік және интеллектуалды технологиялар өмірлік циклді түзету және оның қалдық ресурсын болжау мақсатында жабдықтың техникалық жағдайын бақылау мен бақылаудың тиімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді. Мақалада технологиялық жабдықтың жұмыс режимдері мен техникалық жағдайын бақылау үшін деректерді қашықтан жинау жүйесін енгізу мүмкіндігі қарастырылған. Бұл жүйе үлкен аумақтарда бір технологиялық цикл қондырғыларының таралуы жағдайында деректерді жинау мен өңдеудің тиімділігін арттырады және технологиялық жабдықтың жай-күйін қашықтан бақылау, мониторинг және диагностикалау кешендерін жетілдіру үшін қолданылуы мүмкін.

ФИЛОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 

106-113 175
Аннотация

Бұл мақалада орыс тілді топтардың қазақ тілін заманауи технологияның тиімді бағдарламаларын пайдалана отырып үйрену, жаңаша әдістермен тілді меңгеру жолдары жайында сөз болады. Білім берудегі инновация сөзінің астарында оқып-үйрету кезінде тілді тез меңгеру үшін ұтымды әдіс-тәсілдерді мақсатты түрде пайдалану деген ұғым түсіндіріледі. Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс түрлері студенттердің ауызекі сөйлеу тілін дамытуға, ой-өрісі мен дүниетанымын жетілдіруге, алған теориялық білімдерін іс жүзінде пайдалана білуге деген қызығушылықтарын арттырады. Білімді бағалауда түрлі тәсілдерді қолданып, шынайы баға қою қажет. Білім алушылардың қажеттілігін ескере отырып, үздік платформаларды қолдану, біріншіден, оқытушы мен білім алушының арасындағы қарым-қатынас әрекетіндегі диалогтық оқыту жүйесінен туындайды.

114-122 146
Аннотация

Мақала әдеби байланыстардың бір түрін зерттеуге, аймақтық әдебиеттің көркемдік сипаттамаларын зерттеуге арналған. Өңірдің тарихы мен мәдени өміріне байланысты қазақстандық жазушылар мен авторлардың бірқатар шығармаларының мысалында мәнерлі құралдар жүйесінің, моральдық-адамгершілік құндылықтардың және жалпы әлем бейнесінің типологиялық ортақтығы дәлелденді. Жұмыста Орталық Азия мифологиялық парадигмасын, жануарлар символизмінің ерекшеліктерін және ландшафт бейнелерінің семантикалық толықтығын талдауға баса назар аударылады. Шөлдің, таулардың және қалалардың орыны, әр түрлі жанрлық поэтикалық және прозалық мәтіндердің материалында көп компонентті, архетиптік маңызды және аймақты мекендейтін халықтың менталитетін бейнелейтін құбылыстар ретінде қарастырылады.

123-132 149
Аннотация

Жұмыста көрнекі қабылдау етістіктерінің, атап айтқанда, тамсану етістігінің орыс және ағылшын тілдерінде қолданылу ерекшеліктері қарастырылады. Бұл лексеманың іргелес тілдік бірліктермен синтагматикалық және парадигматикалық қатынасының ерекшелігін анықтау, оның «объектіні көру арқылы қабылдау» семантикалық өрісі құрылымындағы орнын анықтау, оның мағыналық мазмұнын, прагматикалық қызметтерін зерттеу. автордың ой-пікірлері, контекстік қолдану ерекшеліктері және бейнелі тілдік құралдарды қалыптастыруға қатысуы жүзеге асырылды. Зерттеудің нәтижесінде қарастырылып отырған етістіктің спецификалық қолданылуы оның грамматикалық қызметтерінің синкретизміне байланысты деген қорытындыға келдік, олар мыналарды қамтиды: процестің номинациялануы, қатысушылар арасындағы қатынас белгілері. жағдай, көрнекі қабылдау объектісінің де, субъектінің де аксиологиялық бағасының көрінісі. Зерттеудің репрезентативтілігі әртүрлі уақыт кезеңіндегі классикалық әдебиет мәтіндерінен алынған мысалдармен қамтамасыз етіледі. Көрнекі мысалдар Орыс тілінің ұлттық корпусынан [https://ruscorpora.ru] және қазіргі американдық ағылшын корпусынан [https://www.english-corpora.org/coca/] алынған.

133-139 150
Аннотация

Мақалада Ж. Сүлейменов әңгімелерінің тақырыптық-идеялық ерекшеліктері қарастырылады. Ж. Сүлейменов әңгімелерің тақырыбының сан-алуандылығы сипатталып, әңгіме жанрындағы детективтивтік сюжеттерді шебер пайдалана білген суреткер екендігі көрсетіледі. Урбанизациялану тақырыбының негізінде ауыл және адам мәселесін көтеріп, ескі мен жаңа, ауыл мен қала тартысына қатысты  көріністердің ерекшелігіне назар аударылады. Тағдырларына қарай әр алуан көркем бейнелер образдарының сомдалуы беріледі.

140-145 141
Аннотация

Мақалада медиамәтіндерде белсенді әрекет ететін сленгтік бірліктерді қалыптастырудың морфологиялық әдістері қарастырылады. Автор қазіргі публицистикада орын алып жатқан жаргондарды қалыптастырудың кейбір үлгілеріне сипаттама беріп, олардың мағыналық ерекшеліктері мен қызмет ету ерекшеліктерін ашты. Жаңа жаргондық бірліктердің жасалуы әдеби тілде бар үлгілер бойынша жүзеге асырылатыны анықталды. Бұл мақалада авторлар прагматикалық мақсатта жаргон қолданатын заманауи публицистикалық мәтіндердің мысалдары келтірілген және талданған.

146-154 156
Аннотация

Бұл мақалада Р. Желазныйдың «Жабырқаңқы қазандағы түн» романындағы интертекстуалдылық концепциясы қарастырылады. Мақалада баяндаудағы интермәтіндік элементтердің болуы мен маңызы зерттеліп, Роджер Желазный басқа шығармаларға, мифтерге және мәдени элементтерге сілтемелерді қалай шебер енгізгенін көрсетеді. Осы мысалдарды пайдалана отырып, мақала интермәтіндіктің тақырыптық тереңдікті қалай байытатынын және оқырмандарды кеңірек мәдени және әдеби пікірталастарға тартатынын көрсетеді. Осы саладағы көрнекті зерттеушілердің идеяларын біріктіру әдебиеттегі интермәтіндік ұғымды жан-жақты түсінуді қамтамасыз ете отырып, теориялық шеңберді кеңейтеді. Мақала Р.Желазный шығармашылығындағы интертекстуалдылықтың жалпы маңыздылығы туралы ой толғаумен аяқталады, оның оқиғаның мағынасына ықпалын және оқырмандарды әдебиетті, мифологияны және адам қиялын қызықты зерттеуге шақыру қабілетін атап өтеді. Бұл мақала ғалымдар, энтузиастар және «Жабырқаңқы қазандағы түн» романындағы интермәтіндіктің күрделі қабаттарын және оның кең мағыналарын түсінуге қызығушылық танытатын кез келген адам үшін құнды ресурс ретінде қызмет етеді.

155-160 137
Аннотация

Бұл мақалада адамның күнделікті тұрмыста пайдаланатын заттарының, бұйым атауларының тұрмыспен тікелей байланыстылығы қарастырылып, ғалымдар пікірі сараланады, тұрмыстық лексика атауларының лексикалық типтері, үлгілері, жасалу жолдары көрсетіліп, семантикалық кеңістіктегі  лингвистикалық бірліктер ретіндегі мәні, лексикалық жүйесі, тілдік қолданыстағы қызметі анықталады. Ұлттық таным тұрғысынан ошақ сөзіне түсінік беріледі.

161-169 144
Аннотация

Концептуалды талдау деп зерттелетін мәдениеттің берілген танымдық кеңістігі үшін негізгі болып табылатын сөздерді талдау түсініледі. Бұл жағдайда негізгі сөздің лексикалық ортасын, оның үйлесімділігін зерттеу ерекше қызығушылық тудырады. Оның айналасында өрістің басқа элементтері біріктірілген.

Ғалым Мұтановтың философиялық пайымдауын оқу менің жадымда И.С. Тургеневтің «Прозадағы поэмалар» кітабындағы тұжырымдарын оятып, 19 ғасырдағы орыс әдебиетінің классигі мен 19 ғасырдағы орыс әдебиетінің классигі өмірі туралы философиялық түсінігін салыстыруға деген ұмтылыс туды. 21 ғасырдың ақыны.

Бұл мақаланың мақсаты – ақын Мұтанов Ғалым Мұтанұлының «Шұғыл» кітабының бір тарауын сипаттаудағы тақырыптық байланыс ерекшеліктерін анықтау. Кітаптағы талданатын мәтіндерге семантикалық-синтаксистік сипаттама беру, дәлелдемелік база мен тілдік құралдардың өзіндік ерекшелігін беру.

Ғалым Мұтановтың «Жарқыраған» кітабын көлемі жағынан емес, философиялық толғауларының тереңдігімен талдау қиын. Оның өмірді қабылдауының негізінде де өмірге, адамға, өзін қоршаған бүкіл әлемге деген сүйіспеншілік жатыр. Презентацияның поэтикалық стилі тілдің керемет сезімін көрсетеді.

170-175 213
Аннотация

Мақала Мағжан Жұмабаев поэзиясындағы«Жел» концептілерінің сипатын талдауға бағытталған. Автор концептінің жасалу жолдарын, түрлерін, сын-сипатын жан-жақты көрсете алғандығын байқадық.  Осы заманғы антропоцентристік бағыттың ғылыми теориялық қағидаларына сәйкес ұлттық құндылықтарды көркем мәтін туындыларында қолдану арқылы көрсете отырып, концепт, оның құрылымы мен түрлері, әлемнің тілдік бейнесі туралы түсініктер, қағидалар,  берілген анықтамалар арқылы  түсіндіріледі. Көркем мәтіннен жиналған концептілік қолданыстар жүйеленіп ұғындырылады. Берілген мысалдар арқылы  концептілердің көркем поэзия тілінде  ерекше маңызды стильдік қызметімен қатар ана тіліміздің баюына, кеңеюіне, толысуына өз үлесін қосатыны анықталады.

 

 



ISSN 2958-003X (Print)
ISSN 2958-0048 (Online)