Табиғи сулардың анионның құрамын анықтау үшін иондық хроматографиялық әдіс сипатталған. Metrohm 850 IC Professional автоматтандырылған жүйесі пайдаланылды, ол химиялық және көміртегі диоксидінің сөнуінен кейін өткізгіш детектормен жабдықталған. Негізгі аналитикалық сипаттамалар зерттелген аналитиктердің әрқайсысы үшін бағаланды. Әдістің сенімділігі жұмсақ ауыз суға сертификатталған анықтамалық материалдарды талдау арқылы бағаланды. Ашық ауыз су үлгілері бойынша қалпына келтіру сынағы өткізілді. Бұл әдіс хлорлауға дейін және одан кейінгі ауыз суды, сондай – ақ альпі көлдерін талдау үшін қолданылады.
Судан ауыз суды хлорлау дейінгі және одан кейінгі биік таулы көлдер, сондай – ақ сынамаларды талдау үшін таңдалған әдістер тиімді қолданылды. Бұл зерттеуден алынған нәтижелер көрсетіп отырғандай, көл суында ластану элементтерінің ешқандай белгілері жоқ көрсетеді. Сулы ортаға қауіп төндіретін заттар үшін заңды қолданатын мәндерден ешқандай ауытқулар табылмады.

Мақалада ceкceуiл өciмдiгiнiң ботаникалық ерекшеліктері мен биохимиялық, құнарлық көрсеткіштері сипатталған. Қaзaқcтaн бoйыншa ceкceyiл opмaн қopының көлeмi 5,4 млн .гa, aл кeйiнгi жылдa ceкceyiл eкпe aғaштapының жaлпы ayдaны 591,0 мың гeктapғa көбeйдi. Қaзaқcтaнның oңтүcтiк ayмaғындa opнaлacқaн Қызылқұм мeн Мoйынқұм aлқaптapындa жaйылым көлeмi 29 миллиoн гeктapдaн acaды. Қызылқұмдa жycaнды – epкeкшөптi, жycaнды – ceкceyiлдi жaйылымдap бacым. Бұл аталған өсімдік түрлері осы аумақта фауна құрып, құм борандарының және құм көшкінін тоқтатады. Бaғaлы мaл aзығындық өciмдiктepгe жaтaтын жүзгiн, бaялыш, тepicкeн, изeн, epкeкшөп, құм жycaнды, қылшa, тacпa, шытыpшaқ түpлepi көп өceдi. Сeкceyiлдiң бip жылдық жacыл бұтaқтapындa 13-15% шикi пpoтeин, клeтчaткa мөлшepi – 10-16%, жaз жәнe күз мeзгiлдepiндe 21%, қыcтa – 25% увеличивается.. Көпжылдық caбaқтapындa күл мөлшepi 40-42%; бip жылдық caбaқтapындa – 23,3%. Құpғaқ мaccaдa 20 aзықтық бipлiк бoлaды, күздe – 46 а.б., қыcтa – 37 а.б. құрайды.

Мақалада генотипі әртүрлі қозылардың өсуі мен дамуына орта факторларының ықпалын зерттеу нәтижелері енгізілген. Көктемде Қаракөл қойларының саулықтарының төлдеу кезеңі мен өсімдіктің жер бетіне шығуы және олардың өсіп жетілу бірдей кезеңде өтеді. Климат өзгергіштігі сыртқы фактор ретінде төлдің тірі салмағына және өсуіне әсер етеді. Жануарлар генетикалық факторлар мен орта жағдайларының күрделі әрекеттесуінен қалыптасады, мұнда сыртқы орта ағзаның дамуын іске асырып, оның фенотиптік көрінуін анықтайды. Жануарлардың экстерьер көрінісі олардың генотипінің сыртқы ортада да қаншалықты бейімділігін көрсетеді. Азықтандыру жануарлар организіміне ықпал етуші басты фактор. Азықтандыру арқылы малды тұлғасын, іш құрылыстарын өзгертуге болады. Азықтың әсерімен оның әртүрлі органдарының қызметін нашарлатуға, керісінше, күшейтуге болады. Селекциялық жұмыстар арқылы, малдың өнімділігі мен олардың өсіп – дамуын,реттеуге болады.

Балық лигулезі кең таралған гельминтоз, тұщы көлдерінде даму нәтижесінде плероцеркоидтарды жұқтырып мекендейді. Әсіресе балық шаруашылығында алдын алу шаралары өте маңызды. Келесі жылдары сауықтырылған тоғандарға майда, құртшабақтар жіберіледі. Биік өскен қияқөлең, қамыс т.б. шөптерді шауып тастап, жыл құстарына ұя салдырмайды. Ұсақ өсімдіктер басып кеткен жерлерді әлсін – әлсін тазалап, жинайды. Ол үшін құс ұшып келетін уақыттарда оларды үркітетін әртүрлі құралдарды пайдаланады. Көктемгі тасқын кезінде жайылымдық Жалпақсу көліне фитофилды балық түрлері еніп су өсімдіктеріне уылдырығын шашады, мысалға шортан, табан балық, орта, алабұға және басқалары. Ересек балықтар және жас балықтар су толтырылған көлде қыдырады да сосын Есіл суы тартылып судың деңгейі төмендей бастаған кезде өзен жағына жылжи бастайды.
Көлдер мен көлтабан жағасында лигулез аурумен ауыратын балықтарды жинап, жойып жібереді. Сондықтан алдын ала күрес шараларына көп көңіл бөлінеді.

Қабан қара су мен Бәйгелді және Жалпақ су көлдерімен қатар Сергеев су қоймасының балық өсіруде маңызы өте жоғары. Хилодонеллезге, әсіресе, қыстату кезінде бір жылдық карп шалдығады. Бұл ауру жасанды бөгеттерде өсірілетін форел мен лосостың уақ шабақтарында кездеседі: сондай – ақ, бұл ауруға өсімдік қоректі барлық балықтар шалдыққыш келеді. Егер суқойманың экологиялық жағдайы нашарласа, балық организмі әлсірейді, ауру қоздырғыштардың саны молайады және басқа да осы сияқты себептерден барып ауру кең өріс алады.
Есіл өзеніне жақындау орналасқан Жалпақ су көлінде жаз айларында сүзгімен балық аулағанда, көлдің су жағасына қарай суы таяз жерлерде жергілікті сүзгіге түскен хилодонеллезбен ауыратын балықтар тынышсызданып, су бетіне жақын жүзіп жүрді, тіпті судан ыршып шығып кеткісі де келеді. Терісі мен желбезегін паразиттердің тітіркендіруі салдарынан кілегей бөлінуі арта түседі.

Ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативі «Кеңес» ауылының сиыр малдарына генетикалық қабілеті мен азықтандыру жағдайынан басқа мінез – құлқы реакциясы әсер етеді. Мақсатын зерделеуде өсімтал тайынша – қашарларды күтіп – бағуда үш топ іріктелініп (әрқайсысы 12 бастан) симменталь бойынша әртүрлі тұқымның қандастары іріктелініп алынды. Тәжірибе уақытында азық қорытылуы бойынша жануарлардың мінез – құлықтарына хронометражды бақылау жүргізілді. Жануарлардың мінез – құлықтарын азықтарды қорытуы бойынша тәжірибе уақытында өткізілген хронометражды зерттеу нәтижелері. Өсімтал тайыншаларды байлаусыз емін – еркін бос ұсталды. Тәжрибедегі тайыншалардың суаруы мен азықтандыру режимдері бірдей болды. Біз дем алатын уақыты мен жануарлардың бір тәуліктің ішінде белсенді тіршілік уақытын тіркедік. Өткізілген хронометражды зерттеудің нәтижесінде тайыншалардың әртүрлі генотипті әртүрлі мінез – құлқы реакциялары анықталды.Жануарлардың кейбір мінез құлық элементтері тек қана өзара байланысты емес, сонымен бірге функционалдық белсенділігі алмасу процессінде әрі сол сияқты жануарлардың өсуі мен даму қарқыны да байланысты болатыны анықталды.

Мақала Солтүстік Қазақстан облысында туризмді дамыту үшін ресурстық әлеуетті зерттеуге арналған. Сондай – ақ туризмнің түрлі салаларын, олардың осы аймақтағы мүмкіндіктерін, соның ішінде экотуризм сияқты туризм түрлерін талқылайды. Бұл мақалада өңіріміздің экологиялық туризімді дамыту жолдары, соның ішінде тарихи ескіркіштерді қалпына келтіру жаңа экологиялық туристік бағыттарды айқындау, мәдени маңыздылығы бар нысандарды қалпына келтіру. Экологиялық туризм және өлкетану бағыттары Солтүстік Қазақстанда туризм бағыттарын дамытудың бір жолы болып табылады. Соның ішінде туристік рекреациялық кеңістікті шаруашылық жағынан игерудің ұзақ мерзімді бағдарламаларын жүзеге асыру үшін өңірімзде белгілі бір аумақтық құрлым жүйелері құру жолдары қарастырлады.Туризімді соның ішінде экологиялық туризімді туризімді дамытудың ресурстық көрсеткіштердің бірден бір көрнісі деп есептеу қажеттілігі. Туризімді тарихи мәдени ресурстар тобын туризімді дамытудың ресурстық көрсеткіштерінің бірден бір көрнсі деп есептеу. Бұл өз кезегінде аймақымыздың көне және жаңа тарихымен таныстыруда, ұлттық патротизімді дамытуда, үлкен орын алады.

Фитомелиорация – табиғи өсімдік қауымдастықтарын өсіру немесе қолдау арқылы табиғи ортаның жағдайын жақсарту жөніндегі іс – шаралар кешені. Фитомелиоративтік шаралар жыртылған шөптерді өсіру арқылы максимумға жететін және көпжылдық шөптердің егісі астында азайтылған эрозия процесінің қарқындылығы мен басқаруына мүмкіндік береді. Фитомелиоранттар сидералды және аралас булар деп аталатын өсімдіктер (рапс, қыша, донник, азықтық тары, вико – сұлы қоспасы) болып табылады, олар ылғалды жинағыштар мен арамшөптерден тазартқыштардың бағалы қасиеттерін сақтап, топырақты органикалық заттармен байытуға және эрозия, жел және су қауіптілігін күрт төмендетуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге көп жылдық шөптер (және ішінара – топырақты азотпен байытатын біржылдық бұршақтар) тамыр жүйесінің жақсы дамыған, сондай – ақ гумустың пайда болуына ықпал ететін оның ұзақ қызметінің арқасында қуатты фитомелиоративтік әсерге ие. Бұдан басқа, көпжылдық шөптердің жоғары беткі жабыны және ұсақ түйіршектердің қатты тармақталған желісі бар қуатты тамыр жүйесі топырақ бөлшектерін жуудан және үрлеуден сақтайды. Сондықтан оларды топырақты қалпына келтіретін дақылдар ретінде қарастырады.

Автор бүгінгі таңда Солтүстік Африка Еуропаның ең жақын оңтүстігі екенін ескере отырып, Еуропамен қарым – қатынасы бар өте өзекті Жерорта теңізі мәселесін қарастырады. Жерорта теңізінің Солтүстігі мен Оңтүстігі арасындағы өзара қарым – қатынастары кең және интенсивті болып табылады. Алайда, экономикалық тұрғыдан, көптеген факторларға байланысты туындайтын жасырын мүмкіндіктер мен кідірістер инвестицияларға жиі назар аударады.
Бұған қарамастан, әсіресе Еуропалық Одақ құрылғаннан кейін, көптеген кедергілерден және Еуропалық – Жерорта теңізіндегі еркін сауда аймағын қиын іздеуден құтылуға тырысып, бассейннің екі жағалауы арасындағы интеграция деңгейін іске асыру үшін күш – жігер жұмсалды. Жерорта теңізі аймағы Еуропаны екі мәселе бойынша зардабын тигізген, олар Жерорта теңізінің Таяу Шығыс жағалауында орналасқан елдері: Ливия және Палестинаның ұзақ уақыт бойы шешілмеген мәселесі болып табылады.
Қорытындылай келе, автор соңғы уақытта айтарлықтай өзгерген Оңтүстік – Шығыс Жерорта теңізі елдеріндегі саясат тақырыбына жүгінеді. Күшті өзгерістердің нәтижесі контекстінде оларды нығайту үшін қажетті элементтерді жинау және жаңа басқарушы қағидаларды ұсыну үшін Еуропалық Жерорта теңізі саясатының мақсаттары мен құралдарын қайта қарастыру қажет.

Бұл мақалада оқытудың белсенді әдістері студенттердің кәсіби білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру және бекіту үшін жағдай жасайды, өз бетінше ойлауға, жаңа жағдайда бағдарлауға, мәселелерді шешуге өз көзқарастарын табуға, аудиториямен іскерлік қарым – қатынас орнатуға қажетті жағдайлар жасайды, бұл болашақ маманның кәсіби сапасын анықтайды, оның біліктілігіне маманға қажетті негізгі біліммен қаруландырады, кәсіби іскерліктер мен дағдыларды қалыптастырады. Дивергенттік ойлау конвергенттік ауысымға келеді, бұл білім алушыларда дәстүрлі жүйеде болғандай пән бойынша қажетті білімді қалыптастыруға мүмкіндік береді, сонымен қатар практикалық шындыққа байланыстыра отырып, дағдылар мен зерттеу құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік береді, тек қана желілік қана емес, жан – жақты, сыни және объективті ойлай алатын мамандарды тәрбиелейді. Кәсіби даму саласында дивергенттік ойлауды дамыту принциптерін қолдану әсіресе қызықты болып табылады.

Бұл мақалада АҚШ пен Қазақстандағы заң залалдарға қөңіл бөлінген. Соңғысы континенталды заңды іске асырады, ал бұрынғы жалпы заңдық дәстүрлерді дамытса да, екі ел де «зиянды» пайдаланады. Зерттеу екі елдегі залалдардың нақты санаттарын салыстырады.
Зерттеу нәтижелері деп аталатын мақаланың негізгі бөлігі екі бөліктен тұрады. Бірінші бөлім екі елде қолданылатын ұғымдар арасында жасалған сараптаманың нәтижесін көрсетеді. Келесі бөлім залалдардың классификацияларың салыстырудан шыққан нәтижелерін сипаттайды.
Зерттеу нәтижелері АҚШ пен Қазақстандағы зақымдардың көптеген сәйкестіктерге, сондай – ақ түрлі ерекшеліктерге ие екенін көрсетеді. Сәйкестіктер келесі зерттеулерге негіз ретінде пайдалы болуы мүмкін. Дегенмен, сәйкессіздіктер залал санаттарын одан әрі дамыту үшін пайдалы.
Зерттеу Қазақстандағы барлық құқық қорғау құралдарды кеңінен зерттеуге арналған тәсілдерді ұсынады. Мақала Қазақстандағы құқық қорғау құралдарды дамытуға ықпал етеді деп күтілуде.

Бұл жұмыс Солтүстік Қазақстан облысының тәуелсіздік жылдарындағы саяси, әлеуметтік – экономикалық дамуы туралы мәліметтер мен зерттеу еңбектерінің нәтижесі болып табылады. Ғылыми зерттеудің нәтижесінде облыстың тәуелсіздік жылдарындағы жастар саясаты, экономиканың жан – жақты дамуы, жұмыссыздық, сынды өткір әлеуметтік және саяси мәселелер талқыланып, аталған еңбекте көрініс тапты. Аталған жұмыстың нақтылығын көрсету, статистикалық мәліметтермен дәлелдеу мақсатында кестелер қолданылған. Қазіргі таңда мемлекетте жастар арасындағы жұмыссыздықты жою үшін көптеген бағдарламалар ұйымдастырылуда. Атап айтатын болсақ, «Дипломмен ауылға», «Жасыл ел» және «Даму» тағы да басқа жобалар. «Дипломмен ауылға» бағдарламасының негізгі мақсаты – жас мамандарды жұмыспен қамту болса, екінші мақсаты ауылды дамыту болып табылады. «Жасыл ел» бағдарламасындағы негізгі мақсат – табиғатты қорғау болып табылады. Бұл жоба негізінен экономикалық жоба. Нақты айтқанда қаланы көркейтіп, экологиялық таза аймаққа айналдыру үшін құрылды және де бұл жобаға студенттер ғана қатыса алады. Бүгінгі таңда бұл жобалардың барлығы да өз нәтижелерін беруде. Сонымен қатар қарқынды дамып жатқан жобалардың бірі «Даму» болып табылады. Аталған жобаның мақсаты – халықты жұмыспен қамтумен қатар, әр түрлі мамандыққа баулу. Бұл жобада жас шамасы шектелмеген, яғни кез – келген адам белгілі бір мамандықты меңгеріп, ары қарай жұмыс жасай алады. Бүгінгі күнде еліміз техника мамандарына зәру екені белгілі. Бұл мәселеге байланысты мемлекетімізде техникалық мамандықтарға көптеп көңіл бөлініп жатыр. Мысалы, «Даму» бағдарламасында оқытылатын мамандықтардың басым бөлігі техникалық мамандықтар. Еліміздің болашағы – білімді жастардың қолында. Мемлекет тарапынан әлі де көптеген жақсы жобалар ұйымдастырылады деген ойдамын.

Самат Сүндетбаев (1929–1967) есімі ел тарихында елеусіздеу қайраткердің бірі. Ол техникум мен институтты жақсы бітіріп, табысты еңбек етіп, білімі мен іскерлігімен танылып, Мәскеуге Жоғары дипломатиялық мектепке оқуға жіберіледі. Оқуын аяқтаған соң саяси жағдайы өте күрделі Йемен Халық Республикасына дипломатиялық қызметке жіберіледі. Осы елдегі кезекті қарулы қақтығыс кезінде С.Сүндетбаев 1967 жылы Кеңестік елшілік қызметкерлері мен отбасыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде қаза табады. Кеңес елі басшылығы қазақ дипломатының ерлігін бағалап «Құрмет белгісі» орденімен марапаттады және есімін министрлік ғимаратындағы мәрмәр тасқа жаздырды. Осы саланың мамандары мен ғалымдары болмаса, Қазақстан жұртшылығы батыр дипломат туралы біле бермейді. Мақала осы олқылықтың орнын толтыруға бағытталған. Мақала авторы дипломаттың мектептегі оқушылық және Семейдегі сауда техникумындағы кезеңі мен құжаттарда тегінің қате жазылуына қатысты архив деректеріне талдау жасап нақтылауға ұмтылыс жасаған.

Қазіргі кезде әлемнің көптеген елдері елдің әлеуметтік – экономикалық, мәдени, саяси, құқықтық және демографиялық дамуының маңызды факторына айналып келе жатқан жұмыс күшінің көші – қоны процестерінің халықаралық деңгейде қарқынды дамып келе жатқандығымен сипатталады. Көптеген тараптардың мүдделерін қозғайтын кез – келген қызмет сияқты, жұмыс күшінің көші – қоны мемлекет тарапынан реттеуді қажет етеді. Зерттеудің мақсаты халықаралық тәжірибедегі халықаралық жұмыс күшінің көші – қонын реттеу тетіктерін анықтау болып табылады. Зерттеу әдістері әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдардағы дәстүрлі ғылыми нәтижелерді талдау, салыстыру және жалпылау әдістері болып табылады. Зерттеу нәтижелері әлемдік тәжірибедегі жұмыс күшінің көші – қонуын реттеу тетіктерін жіктеу және жалпылау болып табылады. Зерттеу нәтижелерін мемлекеттік көші – қон саясаты органдары еңбек көші – қонын реттеудің ішкі тетігін жетілдіру үшін қолдана алады. Осылайша, шет елдердегі жұмыс күшінің көші – қонын реттеу тетіктерін қарастыру және олардың тәжірибесін қолдану елдің одан әрі экономикалық дамуы үшін көші – қон саясатын неғұрлым тиімді жүргізуге мүмкіндік береді.

Тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін мемлекеттің құрылысына байланысты қоғамдық–саяси өмірде ауқымды өзгерістерді бастағандықтан, еліміз үшін этносаралық мәселе өте өзекті. Қазақстан Республикасы Конституциясының кіріспесінде «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы...» деп айтылған. 1995 жылы Қазақстан халқы Ассамблеясы (ҚХА) құрылды. ҚХА еліміздегі саяси тұрақтылық, татулық пен этносаралық келісім институтына айналды. Этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісімнің қазақстандық үлгісі мемлекет құрушы ұлт – қазақ халқының дәстүрлері мен діліне негізделген тарихи бастаулар арқылы қалыптасты. Соған сәйкес қазақ халқы Қазақ жерінде мекендейтін барлық этностарды бір халық ретінде топтастырды. Қазақстанның баға жетпес құндылығына этносаралық қана емес, конфессияаралық келісім де жатады. Қазақстанда тұратын 130 этникалық топтарының 60 – тан астамы күштеп жер аудару үдерісіне ұшырағандар. Жер шарының қандай бөлігін қарамасаң да, барлық елдер этносаралық және конфессияаралық келісім үлгісін ұзақ іздеп жүргені анық. Сондықтан Қазақстан Республикасының тәжірибесі жалпы әлемдік және жалпыға бірдей маңызға ие. Бұл Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ғылымға негізделген саясаты, саяси ерік – жігері мен көрегендігінің нәтижесі.

Белгілі бір кәсіпкерлік іс тәуекелмен байланысты, әсіресе банктер үшін тәуекелді басқарудың маңызы үлкен болып табылады. Өйткені, банктер нарықтағы конъюнктуралық өзгерістерді бірден қабылдайтын сегмент,сол себептен ұсынылып отырған жұмыс тақырыбы осы мәселенi зерттеуге арналады және жұмыста қаржылық тәуекелдерді азайтуды қамтамасыз ету іс шаралары жан – жақты ғылыми жолмен зерттелініп, оның ерекшелiктерiмен жетiспеушiлiктерi айқындалады.
Қазіргі заманғы экономикада тәуекелдер саласы біршама жаңа әрі іс жүзінде зерттелмеген сала болып табылады. Қазақстан Республикасының банктік жүйесі – нарықтық экономиканың елеулі орны болып саналады, сондай – ақ банк жүйесінде пайда болатын қаржылық – банктік құқықтық қатынастар және туындап жатқан тәуекелдер банк жүйесінің негізгі бөлігін құрайды. Тәуекелділік жағдайында шешімдер қабылдау кезінде қолданылатын нақты әдістер мен тәсілдер банктің қызметі түрінде, қойылған мақсаттарға жету стратегиясына тәуелді болады.
Қаржы тәуекелдерді басқару процесін іске асыру үшін оған сәйкес тиісті жүйе қажет. Қаржылық тәуекелдерді басқару жүйесі несиелік – депозиттік саясаты шеңберінде, коммерциялық банктің қойылған мақсаттарын қамтамасыз етуі тиіс.

Спорт – салауатты өмір салтын қолдауда жаппай сананың дамуын үнемі ынталандыратын қоғамдық өмірдің ажырамас бөлігі болып отыр. Спорттық баспа журналистік қызметтің жеке саласына бөлініп, ірі спорттық іс – шараларды өткізу кезінде ерекше назар аударады. Осылайша, спортқа деген қызығушылықты арттыра отырып. Дене шынықтырудың қарқынды дамуы, әлемдік ауқымда біріктіретін функцияны орындайтын спорт шекараларын кеңейту. Спорт әлемі, дене шынықтыру және салауатты өмір салты оқиғаларын көрсететін газеттер, журналдар, теле және радиохабарлар, электрондық газеттер жиынтығының дамуына алып келді. Мысалы, спорттық баспа – спорттық журналистиканың ажырамас бөлігі өмір салтын қалыптастыруға әсер етеді, түрлі әлеуметтік функцияларды орындайды. Спорттық баспасөздің өзіндік ерекшелігі, теориялық және эмпирикалық тәжірибесі, ғылыми ұғынуды және таратуды талап ететін әдістемелердің қомақты жүгі бар. Дене шынықтыру және спорт саласындағы мерзімді баспасөздің рөлі көпфункционалды болып табылады: ол теледидар мен радиомен қатар спорттың жекелеген түрлерінің дамуына, халықтың салауатты

1941 жылы Солтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіптік кәсіпорындары бірнеше ондаған жетекші құрылымдарға бағынышты болды: Одақтық, Республикалық және жергілікті басқару. Олардың жұмысындағы жағдай соғыстың басталуымен, өндірістің дәстүрлі түрлерінен қорғаныс тапсырыстарына ауысуымен, шикізатпен, отынмен және көлікпен қамтамасыз етуді күрт шектеумен байланысты күрделене түсті. Әскерге тұрғындардан ер адамдарды шақыртуына байланысты білікті инженерлік– техникалық және жұмысшы кадрлардың жетіспеу мәселесі туды. Біліктіліктің, өндірістік, технологиялық және басқарушылық тәртіптің жеткіліксіздігі жағдайында Солтүстік Қазақстан облысының өнеркәсіптік кәсіпорындарының едәуір бөлігі өз жұмысының тиімділігі мен тұрақтылығын төмендетіп жіберді. Басқару түрі, әсіресе жергілікті өнеркәсіптік кәсіпорындарында директивалық – әміршіл сипатымен ерекшеленді.
КСРО–ның еуропалық бөлігінен Қазақстанға және басқа ішкі аудандарға қорғаныс кәсіпорындары мен білікті жұмысшылар, оккупацияланған территориялардың тұрғындары, Қызыл Армия жауынгерлері мен командирлерінің отбасы мүшелерін эвакуациялау аймақтың өмірі мен жұмысында белгілі бір қиындықтар тудырды. Сонымен қатар, өндіріс және тұрғын үй кәсіпорындарының жаңа орындарын құруды қамтамасыз ету, орталық қаржыландыру және жабдықтау Солтүстік Қазақстан облысындағы әлеуметтік – экономикалық саланың дамуына белгілі бір серпін берді, аймақ кәсіпорындарының инженерлік – техникалық кадрлармен толықтығын жақсартты және аймақтың дамуына үлкен үлес қосып, майданды әскери өнімдермен қамтамасыз етті. Тыл еңбеккерлерінің қиындықтарын, еңбек ерлігін, солтүстікқазақстандықтардың нацизмді жеңуге қосқан үлестері туралы білу жерлестеріміздің алдыңғы ұрпақтарында патриотизм мен мақтаныш сезімін дамытуға ықпал етеді.

Еліміздегі БАҚ – дағы фактчекинг термині бүгінгі ақпарат заманында көпшілікке жарияланған мәлімдеменің шынайылығын тексеріп, сол арқылы заманға сай әлемдік медиа кеңістіктегі фейкпен күресудің басты құралы ретінде қарастырылады. Оның басты қағидаларына мыналар жатады: қаржыландыру көздерінің және пайдаланатын әдіс – тәсілдерінің ашықтығы, тәуелсіздік әрі жарияланымдарды ашық көздерден алу. Жалған жаңалықтарға қарсы жалғыз қару «фактчекингті» үйреніп,оны қажет жағдайда қолдана білу жаһандану заманының талабына айналып отыр. Журналистика саласындағы жаңа тренд медиасауаттылықты арттыруда да маңызды рөл атқарады, себебі фактчекинг арқылы қазіргі қоғам, соның ішінде қазақи қоғам оқыған дүниесін сараптап, күдік, фейк, манипуляция, популизмді ажыратуға мүмкіндік алады. Көптеген қазақ тілді ақпараттар өзге тілден аударылғанда мағынасы өзгеріп, тіпті дәлме – дәл тәржімаланбай автор тарапынан өз ойын қосу арқылы көп жалған ақпарлар еніп жатады, себеп қазақ тілді контенттің ақсауына әсер етпей қоймайтыны да анық. Демек медиасауаттылық пен фактчекинг тым ауқымды әрі егіз ұғым ретінде қарастырылады. Мақалада Қазақстандық factchecking.kz ресурсының жұмысы мен фактілердің анық – қанығын зерттеудегі мәлімдемелеріне талдау жасалынып, автор тарапынан баға беріледі. Және болашақ фактчекерлерге арналған мемлекеттік ашық ақпарат көздерінің тізімі ұсынылады.

Орман ресурстарын басқарудың, орман шаруашылығын жүргізудің және орман пайдаланудың тиімділігін арттырудың маңызды шарты орман қоры туралы шынайы ақпараттың болуы болып табылады. Шаруашылық қызметтің түрлі міндеттерін шешу үшін ГИС – технологияларды пайдалану көп жағдайда іске асырылатын процестің тиімділігі мен өнімділігін едәуір арттырады. Ұсынылған жұмыста Жерді қашықтықтан зондтау деректерін фотометриялық тәсілмен автоматты өңдеу нәтижелері келтіріледі. Ұсынылатын әдістің негізі пилотсыз ұшу аппаратының көмегімен алынған жердің суреттерін фотометриялық талдау болып табылады, пиксельге кемінде жиырма сантиметр егжей – тегжейлі. Алқап бірлігіне піскен ағаштардың санын анықтау үшін фотоматериалды өңдеу кезінде жасыл арна негізге алынады және қанығу көрсеткіші бойынша ұшар бастарының орталық жоғарғы бөлігі анықталады. Өңдеу нәтижелері нақты деректермен салыстырылды, бұл ретте жоғары корреляция белгіленді. Осылайша ГИС – технологиялармен жиынтықта қашықтықтан зондтау әдістерін пайдаланудың артықшылығы, олардың жоғары өнімділігі мен экономикалық тиімділігі көрсетілген.

Шикі етті араластыру процесінің ерекшеліктері туралы ғылыми – техникалық ақпараттарды талдау орындалды. Шұжықтың шикі салмасы – олармен байланысты дисперсиялық ортаның қабықшалары арқылы бөлшектердің біріктірілуі нәтижесінде пайда болатын коагуляциялық құрылымы бар дененің типтік өкілі екендігі көрсетілді, демек, салма массаларын араластыру процесінің тиімділігі олардың құрылымының дисперсиясы мен біркелкілігі, сонымен қатар компоненттердің біркелкі таралуы өлшемдері негізінде бағаланады. Осы мақсатта қолданылатын мамандандырылған технологиялық жабдықтарға сипаттама беріледі. Ет араластырғыштардың көлденең және тік орналасуына салыстырмалы сипаттама берілген, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері көрсетілген. Араластыру кезінде минемитті вакуумдаудың орындылығы сипатталады, бұл шұжықтардың сапасы мен сақтау қабілетін төмендететін ауа қабықтары мен тесіктердің пайда болуына әкелетін ауа құрылымына ауа көпіршіктерінің ену және терең ену мүмкіндігін болдырмайды. Ет шикізатын уқалау үшін тік төсеу ет араластырғыштарын қолдану мүмкіндігі бағаланады.
Тік типтегі вакуумды ет араластырғыштарының жасалынған конструкциялары сипатталған, технологиялық және жобалық есептеулер берілген, бұл жабдықты ет өңдеу зауыттарында қолдану перспективалары есептелген. Көлемі 0,15 м³ болатын Я5 – ФСГ қондырғысының егжей–тегжейлі сипаттамасы берілген, оны шағын және орта ет өңдеу кәсіпорындарында тиімді қолдануға болады.

Бұл мақалада «ПЗТМ» АҚ жағдайында ПТП – 40 тракторлық көтергішінің беріліс ауыстыру қорабын сынақтауға және сынауға арналған стенд жобалау қарастырылады. Сенімділік арттыру мақсатында редукторсыз электржетекті пайдалану ұсынылды. Электржетек ретінде қысқа тұйықталған роторы және жиіліктік түрлендіргіші бар бейсинхронды қозғалтқышты пайдалану ұсынылды. Стендтің энергия тиімділігін арттыру үшін рекуперациясы бар редукторсыз электр жүктеу құрылғы ұсынылды. Рекуперациясы бар электр жүктеу құрылғысы ретінде қысқа тұйықталған роторы және рекуперативті тежелу блогы бар асинхронды қозғалтқышты пайдалану ұсынылды. Ұсынылған техникалық шешімнің ерекшелігі бірдей электр қозғалтқыштары мен кардан біліктерін жетек үшін де, жүктеу құрылғысы үшін де пайдалану болып табылады. Стендтің эскиздік жобасы әзірленді және барлық қажетті сатып алу жабдығын таңдау жүргізілді. Сыртқы шудың беріліс ауыстыру қорабының шу сипаттамаларына әсерін жою үшін (сынақтауды және сынауды жүргізу кезінде бақыланатын) қорғаныс дыбыс оқшаулағыш экранын пайдалану ұсынылады.

Берілген мақала «аударылған оқыту» деп аталатын жаңа әдіске арналған. Бұл әдіс әр түрлі дайындык деңгейдегі студенттерді оқыту мәселесін шешуге көмектеседі. Бұл өте өзекті, өйткені біздің университетте алыс оңтүстік аудандардан келген студенттер өте көп. Олар әсіресе тілдік дайындықта әлсіз, сонымен қатар олар өз бетімен жұмыс істей алмайды және дайын жауапты күтеді. Оларға командада жұмыс істеу қиын.
Осыған байланысты бұл оқыту моделі әмбебап әдіс болып табылады. Ол бізге барлық мәселелерді бір уақытта шешуге мүмкіндік береді. Әдіс бізге студенттер мектеп біліміндегі олқылықтарды толықтыра отырып, білулері тиіс қандай да бір айқын нәрселерді түсіндіруде уақытты үнемдеуге мүмкіндік береді. Қалыптасқан жағдайларда, аударылған оқыту үлгісі оқытудың әдістемесіндегі барлық талаптарға жауап беретін жалғыз қолайлы оқыту құралы ретінде көрінеді.

Кроссфит – жаттығулар кешенін орындауды көздейтін жоғары қарқындылығы, іс жүзінде жасай отырып үзіліссіз жаттығу кезінде. Бұл бағдарлама әзірлеуге мүмкіндік береді барлық бұлшық ет топтарына, шыдамдылыққа тәрбиелеу және физикалық денсаулығын жақсартуға, студенттің жалпы алғанда. Өйткені жұмыс істеу үшін студенттер әрқашан қолдану қажет әр түрлі құралдар ынталандыру, онда бұл жаттығу болуы мүмкін ерекше күш жұмсамай – ақ ақтап алады. Процесінде үздіксіз жаттығуларды орындау жаттығады ортаңғы бұлшық ет, өкпе, тартылған бұлшық еттері арқа, қол, аяқ. Қолдану кроссфита дене шынықтыру сабақтарына ықпал кешенді дамыту физикалық және психикалық қасиеттері.
Жаттығулар кроссфита өте қысқа, оның басқа түрлерімен салыстырғанда спорт, бірақ бұл қарамастан, олар керемет интенсивны және әлдеқайда жылдам жасайды бұлшық стресс жағдайы. Тағы бір ерекшелігі кроссфита болып табылады бұл спорт түрі өте жан – жақты, мәдениетті, жоқ айқын мамандандыру және ол жарайды сізге кез келген алға қойған мақсаттары.

Мақалада оқушылардың мінез типтеріне байланысты танымдық және жадында сақтау мүмкіндіктері нәтижесі сарапталынды. Барлық оқушыларды мінез типтері бойынша бөлгенде: сангвиниктер үлесі – 37,5%, холериктер – 14,8%, флегматиктер – 20,4%, меланхолик – 12,5% және аралас мінез типтегілер – 14,8% құрады. Білім деңгейі төмен оқушылардың жоғарғы үлесі – 27,3% меланхоликтер арасында анықталса, ал осындай оқушылардың төменгі үлесі – 9,0% сангвиник типтілерде байқалды. «Сангвиник» мінез типтегі оқушылар «Баяндау» және «Танымдық бақылау» оқу форматтары бойынша жоғары үлгерім көрсетсе, «меланхолик» мінез типтегі оқушылар тек қана «Практикалық тапсырма» оқу форматтары бойынша жоғары үлгерім көрсетті. Мұнда сангвиниктер арасында жадында сақтау деңгейлері жоғары оқушылар үлесі 37,5% құраса, осы көрсеткіш меланхоликтер арасында небары 20,1% құрады.

Өсіп келе жатқан қазақстандықтарға патриоттық тәрбие берудің стратегиялық міндеті ретіндегі рөлі, шешімі қазақстандық қоғамның одан әрі дамуы үшін қажет. Оқушының жеке басының даму деңгейіне әлеуметтік тапсырыс қалыптастыру, азаматтық пен патриотизмге тәрбиелеу кәсіптік білім беру жүйесінде қазақстандық мектепті жаңғыртуда патриоттық тәрбие беруге дайын мұғалімдерді даярлауды қажет етті. Ресейде, Қазақстандағы сияқты, патриоттық тәрбиенің стратегиялық мәселелерін шешу мектеп жүйесіне жүктелгендіктен, педагогикалық кадрларды кәсіби даярлау жүйесіне қойылатын талап университет түлектерінің қоғамның белгіленген талаптарын қанағаттандыруға дайындығы болды. Егер 5В010400 «Алғашқы әскери дайындық» мамандығының студенттерін оқыту процесіне инновациялық тәсілдер, принциптер, әдістер, формалар мен әдістер енгізілсе, бастауыш әскери дайындық мұғалімдерінің қазақстандық мектеп жағдайында патриоттық тәрбие беруге дайындығын қалыптастыру тиімді болады, өйткені рефлексиялық – кәсіби болашақ бастауыш әскери дайындық мұғалімін қазақ мектебі жағдайында патриоттық тәрбиені жүзеге асыру үшін дайындауға арналған орын.

Мақалада арнайы оқытушыны инклюзивті білім беру жүйесіне жұмысқа даярлаудың әртүрлі тәсілдері қарастырылған, осы бағыттағы проблемаларға тоқталды, «мұғалімдерді инклюзивті білім беру жүйесіне жұмысқа даярлау» тұжырымдамасы ашылды. Осыған байланысты негізгі мәселелердің бірі – білім беру жүйесін кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі, ол білім беру процесін, психологиялық – педагогикалық қолдауды қамтамасыз ету үшін педагогикалық кадрларды даярлау және қазіргі қоғамдағы ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдардың әлеуметтік – мәдени интеграциясын қамтамасыз ету үшін шешіледі. Білім және ғылым министрлігінің нұсқауларына сәйкес қазіргі білім берудің мақсаттары – белгілі бір қызмет саласы үшін маман даярлау емес, әр адамның жеке басын дамыту және олардың кәсіби дайындық деңгейін арттыру. Авторлар инклюзияны жүзеге асыру үшін арнайы оқытушыларды даярлаудың бастапқы және маңызды кезеңі психологиялық және құндылық өзгерістер кезеңі және оның мамандарының кәсіби құзыреттілік деңгейі болып табылатындығын атап өтеді.

Бұл мақалада дискурстың маңызды сипаттамалары, сұхбат диалогы және дискурстық құзыреттілік талқыланады. Шетел тілін оқыту әдістемесін дамытудың қазіргі кезеңінде диалогтық дискурс аясында дискурстық құзыреттілікті қалыптастыру ерекше орын алады. Ол диалогтық қарым – қатынастың белгілі бір түрінен мәдениеттің диалогтық түріне айналып, үнемі өзгеріп, кейбір өзгерістерге ұшырайды. Сондықтан, сұхбат диалогы мақаланың авторлары үшін ерекше қызығушылық тудырып және диалогтық дискурстың аясында дискусивті құзыреттілікті қалыптастыру әдісін сипаттайды. Сонымен қатар, ол коммуникативтік жағдайларды шетел тіліндегі тәжірибелік сабақтарда пайдалануға мүмкіндік береді. Студенттердің мәдениетаралық және коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру дәрежесі дискурстық құзыреттілікті дамыту деңгейіне байланысты, ол қазіргі кезде Қазақстандағы шеттілдік оқыту әдістемесін дамытудың мақсаты болып табылады.

Мақалада жоғары сынып оқушыларына педагогикалық мамандықты таңдауға кәсіби бағдар қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Кәсіпті таңдау әрқашан орта мектеп оқушысының өмірінде маңызды қадам болып табылады, ол әрдайым дұрыс емес. Мұғалім мамандығы туралы кәсіптік бағдар беру туралы ақпараттың жоқтығы және жоғары сынып оқушыларына тән кәсіби сәйкестік болмауы болашақ орта мектеп оқушыларының болашақ кәсіптік іс–әрекеттерін таңдаудың жеткіліксіздігіне әсер етеді. Осыған байланысты мектеп оқушылары мен бастауыш кәсіптік білім беру мекемелеріндегі кәсіптік білім беру ұйымдары арасындағы өзара қарым–қатынастың рөлі артып келеді. Жоғарғы сынып оқушыларының жеке қасиеттерін ескере отырып, тәжірибелі оқытушылар жүргізген мастер–класстарда педагогикалық мамандықтардың студенттерімен бірге олардың қатысуын таңдауда кәсіби таңдау мүмкіндігін анықтауға мүмкіндік беретін бірлескен іс – шараларды, ашық есіктерді, ерте диагностикалауды таңдауға және таңдауға мүмкіндік береді.
Жоғары мектептің оқушылары арасында педагогикалық мамандықтың беделін анықтау бойынша қабылданған шаралар нәтижелерін сипаттайды және орта мектеп оқушыларын педагогикалық мамандықты таңдау үшін кәсіптік бағдарлау бағдарламасын жүзеге асыру арқылы шешуді ұсынады, ол орта мектептің оқушылары ғана емес, сонымен бірге олардың ата – аналары мен мұғалімдер – университет студенттері.

Спорттық шеберлік көптеген спорт түрлерінде (әсіресе гимнастика мен акробатикада) тепе-теңдік анализаторының қызметіне айтарлықтай тәуелді.
Бұл мақала акробатикамен айналысатын балалардың тепе – теңдікті сақтау мүмкіндіктерін анықтауға арналған. Зерттеу жұмыстарының барысында статикалық тепе – теңдікті анықтау үшін Ромберг тестісі, ал акробатикалық жаттығулардағы тепе-теңдік қаблеттерінің динамикалық көрсеткіштерін бағалау үшін В.И. Лях тестісі қолданылды.
Ромберг және В.И. Лях сынамаларының көрсеткіштері бойынша акробаттардың біліктілік деңгейі (спорттық дәрежесі) мен тепе – теңдікті сақтау қаблеттерінің арсындағы айырмашылық анықталды. В.И. Ляхтың тестісін орындау барысында бала өскен сайын бұл сынаманы орындауға жұмсалатын уақыттың азайғандығы байқалды. Ромберг тестісін орындау нәтижесінде де осындай өзгерістер байқалды, яғни, баланың жасының артуына сәйкес тестіні орындауға жұмсалған уақыт қысқарды.
Жасөспірімдер бағдарламасына сәйкес дайындалатын ұл және қыз балалардың тепе – теңдікті сақтау қаблеттерін анықтау барысында, ұлдадардың тепе – теңдікті сақтау қаблеті қыз балалармен салыстырғанда біршама тезірек дамитыны айқындалды.
Акробаттардың спорттық нәтижелері олардың жасына сәйкес тепе – теңдікті сақтау қаблетіне байланысты екендігі дәлелденді. Соынмен қатар біліктілікке, жасқа және жеке ерекшеліктерге тән айырмашылықтар көрсетілді. Ромберг және В.И. Лях сынамаларын жаттығу үрдісін бақылау үшін қолдануға болады.

Бұл мақалада әлеуметтік педагогтарды кәсіби қызметке дайындау мәселесі және оларды шешу жолдары қарастырылады. Болашақ әлеуметтік педагогтардың кәсіби құзіреттілік мәселелеріне, атап айтқанда, жоғары оқу орындарындағы әлеуметтік және білім беру қызметіне жоғары теориялық және технологиялық дайындығы бар білікті мамандарды даярлау, сондай – ақ жеке мәдениеттің жоғары деңгейі сияқты іс – шаралар арқылы әлеуметтік педагогтардың кәсіби деңгейін көтеру мәселелеріне баса назар аударылады. кәсіби шеберлік пен құзіреттілікті үнемі жетілдіру, әлеуметтік және білім беру қызметін жетілдіру.
Мақалада әлеуметтік педагог мәртебесінің сипаттамалары көрсетілген және сипатталған:
– аналитикалық (проблемаларды шешу үшін бірлескен әрекеттерді талдау);
– болжау (қызметтің мақсаты, міндеттері, іске асыру әдістерін таңдау, нәтижелерді болжау);
– жоба (жағдайды үнемі түсінуге негізделген іс – шаралар бағдарламасын анықтау);
– рефлексивті (олардың әрекеттерінің қарсыласуы);
– коммуникативті (тұлғааралық қарым – қатынас мәдениетін игеру).
Мақала өзекті мәселеге, болашақ әлеуметтік педагогтардың кәсіби құзіреттілігіне арналған.