Нұр-Сұлтан қаласының ішкі территориясында өсіп тұрған жасыл желекке көктем, жаз мезгілдерінде (2019-2020) маршруттық бақылау жүргізіп, ағаш отырғызылымдарының ішінде бактериялық обыр ауруының таралуын зерттедік. Зерттелінген ағаштардың ауруға шалдығу деңгейіне қарай оларды сау, әлсіреген және қатты әлсіреген деп үш топқа бөліп қарастырдық. Ауруға шалдыққан ағаштардың ішінде көп кездескен түрлері қайың (Betula Pendula) мен көктерек (Populus tremula) болды. Ауру дамыған ағаш діңінің сыртқы қабығындағы және діңнің ішкі құрылысындағы морфологиялық өзгерістері зерттелді. Діңнің ішкі өзгерістерін зерттеу Hagloff бұрғысы арқылы алынған керндерді зерттеуге негізделді.

Мақалада кадмий және эпибрассинолидтің жусанның екі түрінің тұқымдарының өнгіштігі мен өсу көрсеткіштеріне бірлескен әсерін зерттеу нәтижелері келтірілген. Олар: Artemisia absinthium L. және Artemisia vulgaris L. Зерттеу жұмыстары зертханалық жағдайда жүргізілді. Кадмий көзі ретінде концентрациясы 0,01 мМоль-ден 0,5 мМоль-ге дейін кадмий хлоридінің тұзы, ал эпибрассинолид ретінде – Эпин-Экстра препараты пайдаланылды. Зерттеулер нәтижесінде кадмийдің дозасын 0,01-ден 0,5 ммольге дейін көбейткенде эпибрассинолидтің жусан тұқымдарының өнуіне оң әсері төмендегені анықталды. Бұл жағдайда Cd-дің әртүрлі дозаларында эпибрассинолидтің A. absinthium L. және A. vulgaris L. тұқымдарының өнуіне әсерінде айырмашылықтары көрсетілген. Эпибрассинолидтің жусанның екі түрінің де өскіндерінің өсу көрсеткіштеріне оң әсері анықталмаған. A. vulgaris L. өсімдігінің A. absinthium L-ге қарағандағы Cd-дің улы әсеріне төзімділігі жоғары екендігіне болжам жасалды.

2020 жылдың жазғы кезеңіне Петропавл қаласындағы құстардың маусымдық, климаттық және трофикалық жағдайларға байланысты кездесуінің кеңістіктік - бағдарлы тәуелділігін зерттеу деректері келтірілген. Құстар кез-келген экожүйенің өкілдері болып саналады және биоценоздың айрықша белгілерін құрайды. Қалалық ландшафтта құстар одан да маңызды, өйткені олар қала экожүйесін анықтайтын және қалыптастыратын омыртқалы жануарлардың көрнекті компоненті болып табылады. Қаланың әр түрлі биотоптарындағы құстар популяциясының кеңістіктікуақыттық құрылымын талдау келтірілген, атап айтқанда зерттеу үшін қажет барлық параметрлер бойынша үш тіркеу учаскесінің сипаттамалары келтірілген. Зерттелген маршруттар құстардың мекендеуіне қажетті тіршілік ету жағдайларын есепке ала отырып салынған. Зерттеу нәтижелері бойынша алынған мәліметтер қалалық ортада құстар қауымдастығының қалыптасуына бейімделу бағытын көрсетті. Мақалада 06.06.2020 - 31.08.2020 аралығындағы Петропавл қаласының құстарының зоогеографиялық сипаттамасы және популяция құрылымының материалдары көрсетілген.

Мақалада өмір сүру жағдайлары мен климаттық-географиялық ерекшеліктеріне байланысты 1 курс студенттерінің гематологиялық көрсеткіштерінің ерекшеліктері қарастырылған. Қан жүйесі гомеостазды үнемі өзгеріп тұратын қоршаған орта жағдайларына сақтауда жетекші рөл атқарады және бейімделу процесіне алғашқылардың бірі болып кіреді. Деректерді талдау топтар мен гендерлік айырмашылықтар бар екенін көрсетті. Эритроциттердегі гемоглобиннің орташа концентрациясының көрсеткіштері бойынша ұлдар арасында бұрынғы тұрған жеріне байланысты айтарлықтай айырмашылықтар байқалмайды, қыздарда да гемоглобин көрсеткіштері нормативтік көрсеткіштерге сәйкес келеді. Барлық қан элементтерінің құрамы физиологиялық норма шегінде. Студенттердің тұрғылықты жерін өзгертуге бейімделу жылдамдығының жыныстық айырмашылықтары бар. Солтүстік аймақ студенттерінде гемоглобин концентрациясының жоғарылағанын анықталды. Эритроциттердегі гемоглобиннің орташа концентрациясының көрсеткіштері бойынша қалалық және ауылдық жерден келген студенттер арасында айтарлықтай айырмашылықтар байқалмайды, ал қыздар арасында бұл параметр қалалық қыздарда жоғары. Алынған материалдар студенттердің университетте оқуға бейімделу процесіне морфофункционалды, гематологиялық, биохимиялық сипаттамалардың әсері туралы түсініктерді кеңейтеді.

Су омыртқасыздары, кейбір организмдердің қоректену объектісі болумен қатар, қоршаған ортаның индикаторлары ретінде де әрекет етеді. Қызылжар ауданының Вишневская Старица зоопланктонын зерттеу олардың түр құрамын, сондай-ақ тіршілік ету жағдайларына байланысты су қоймасында орналасу ерекшеліктері мен сандық көрсеткіштерін анықтауға мүмкіндік берді. Түрлердің құрамы алуан емес екендігі анықталды. Зерттеу кезеңінде тек 13 түрі табылды. Сонымен қатар, бақылау станциялары бойынша көрсеткіштер айтарлықтай ерекшеленді. Олардың біріншісінде 6, екіншісінде – 9 және үшіншісінде – 12 түрі бар. Бұл су қоймасы үшін ең көп таралған түрі – бұл 37% көрсеткішпен Polyphemuspediculus. Acantho cyclopsviridis – 33,3% және Simocephalus vetulus – 22,2% сияқты түрлер жиі кездеседі. Маусымдық аспектіде зоопланктонның түрлік құрамын зерттеу зоопланктонның көктемгі кедейлік пен жазғы-күзгі байлығын көрсетті. Атап айтқанда, мамырда тек 2 түрі, шілдеде – 7, қыркүйекте – 9 түрі байқалды. Бүкіл вегетациялық кезеңдегі зоопланктонның сандық көрсеткіштерін талдау кезінде санның екі қарбалас кезеңі байқалады, біріншісі маусым айының ортасында 40073 дана/м3 және биомассасы 9,867 г/м3. Қыркүйек айының ортасында санның екінші қарбалас кезеңі байқалады, онда зоопланктон мөлшері 1680 дана/м3, биомассасы 3,85 г/м3 құрайды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, старица Вишневская жоғары жемдік су қоймаларына жатады.

Жұмыс балықтардың жемдік қорын бағалаудың негізгі көрсеткіші ретінде Лебяжье көлінің зоопланктонының түрлік құрамын зерттеуге арналған. Су айдынының ауданын, оның тереңдігін, тұнба шөгінділерінің сипаты мен қуатын, қатты және жұмсақ су өсімдіктерінің өсу қарқындылығын анықтау бойынша ілеспе зерттеулер жүргізілді. Зоопланктонның түрлік, сандық және сапалық құрамы бойынша материалдарды іріктеу және зерттеу Апштейн желісі, гидробиологиялық тордың көмегімен жүргізілді. Зерттеу барысында зоопланктонның 33 сынамасы алынды.Әр сынамадан затттық шыныда препараты дайындалды, содан кейін микроскоппен зоопланктонның түр құрамы орнатылды. Гидробионттардың түрлік құрамын сәйкестендіру зертханада микроскоп және су фаунасын зерттеуге арналған анықтағыштар пайдалану арқылы жасалынды. Зерттеу барысында көлде зоопланктонның 12 түрі анықталды: оның ішінде Cloadocare-67% , Copedoda -25% және Rotatoria-8%. Зоопланктонның құрамына 11 түр кіреді (Ceriodaphnia reticulata, Ceriodaphnia megops, Ceriodaphnia affinis, Daphnia pulex, Daphnia longispina, Daphnia galeata, Simocephalus vetulus, Bosmina longirostris, Asplanchna herricki, Eudiaptomus graciloides, Еudiaptomus gracilis) және Mesocyclops Oithonoides инфузориямен, планктонды шаян тәрізділер мен ұсақ Rotifera қоректенетін 1 жыртқыш түрі кіреді. Басым түрі - Daphnia galeata және кейбір дәрежеде Ceriodaphnia reticulata. Зерттелген сандық көрсеткіштер (экз/м³) және биомассасы (г/м³) Лебяжье көлінің азықтығын көрсетеді, себебі үш маусым ішінде зоопланктонның саны мен биомассасы ең төмені 13 экз/м³-ден 53 экз/м³-ге дейін, биомассасы 0,067 г/м³-ден артық болған емес. Бұл су айдынын балық шаруашылығы қызметінде пайдалану ықтималдығының төмендігін анықтайды. Планктонның саны мен биомассасының маусымдық динамикасын зерттеу барысында көктемде және күзде оның түрлік құрамының аздығы және жазда әртүрлілігі байқалады.

Қозғалыс жетіспеушілігі адамның функцияналды жағдайына және жасөспірімнің болашағына теріс әсер етеді. Қозғалыстың организмге әсері өте маңызды: бұл басқа бұзылулардың дамуын қоздыратын "триггер механизмі", бұл өз кезегінде гипокинезияның әсерін күшейтеді. Қозғалыс адам организмінің дамуын қалыпқа келтіреді. Бұлшық еттің қызметі жасөспірім организмінің дамуының негізгі шарты.Баланың дамуы үшін маңызды,өмірге қажетті жағдай-сапалы, саналы қозғалыстың белсенділігі болып табылады. Білім мекемесінің стратегиялық мақсаты: ортаны қалыптастыру, денсаулық деңгейін қолдау, оны нығайту, салауатты өмір салтын дамыту,денсаулық мәдениетін тәрбиелеу,стреске деген тұрақтылықты бейтараптандыратын және төмендететін орта құру.

Геноуыттылық – қоршаған ортаның мутагендік немесе канцерогендік факторларының жасушаның генетикалық құрылымына зақым келтіру қабілеті. Геноуыттылықты диагностикалаудың ең көп таралған әдістерінің бірі – микроядролық тест. Қоршаған ортаның химиялық және физикалық факторлары жасушаның өмірлік циклінің әртүрлі кезеңдерінде микроядроның пайда болуына себеп болады. Микроядро – бұл жасушаның шет жағында орналасқан және хроматиннің түсіне боялатын дөңгелек пішінді құрылым. Көбінесе микроядролар жасуша полюстеріне дер кезінде таралмаған хромосомалардан (ацентрлік немесе дицентрлік) түзілетіні белгілі. Жасушаның дұрыс бөлінбеуінің басты себептеріқоршаған ортаның физикалық және химиялық зиянды фактролары ұршықтың дұрыс бөлінуіне кедергі жасайды, немесе аталған зиянды зақымдар хромосомалардың өздеріне әсер етеді. Жасушада микроядроның пайда болуы организмге кластогендік және анеугендік әсер етеді. Нуклеофильді генотоксикалық қасиеттері бар химиялық факторлар ДНҚ молекуласымен байланысады және оның негізгі құрылымының зақымдалуына ықпал етеді де , бұл гендердің мутациясына әкеліп соғады. Әсіресе тубулин жібі немесе центромерлі ақуыздардың түзілуіне зиянды әсері болады. Сонымен физикалық және химиялық геноуыттылықтар ДНҚ молекуласындағы бір және екі тізбекте әртүрлі үзілістердің пайда болуына, репарация процестерінің бұзылуына ықпал етеді. Осылайша, қоршаған ортаның әртүрлі геноуытты факторларының әсері, жасушада микроядро сияқты құрылымның пайда болу ықтималдығын арттырады.

Зерттеудің мақсаты иммобилизация стрессінің аясында иммунокомпетентті органдар мен жасушалардағы липидтердің асқын тотығу көрсеткіштеріне гаммасәулеленудің сублетальды дозасының (6 Гр) әсерін зерттеу және бағалау. Жұмыс қырық аталық Вистар егеуқұйрықтарына жүргізіліп, төрт топқа бөлінді: І топ - бақылау; II - 25 сағаттан кейін иммобилизация стрессіне ұшыраған; III - гамма - сәулеленуге ұшыраған; IV - аралас әсерлерге ұшыраған (иммобилизациялық стресс және гамма-сәулелену). Эмоционалды күйзеліске ұшырту үшін эксперименталды жануарлар арнайы қондырғыда, 6 сағат бойы қозғалмайтын жерде, жарықта ұсталды. Тәжірибеден стресстен 25 сағаттан кейін, жеңіл эфирлік анестезия фонында декапитация арқылы алынды. III, IV топтағы жануарларды TERAGAM Сo60 сәулелік терапия құралымен (ISOTREND spol. S.r.o., Чехия) әрқайсысы 6 Gр дозасында сәулелендірді. Сәулеленуге дейін эксперименталды жануарларды сәулелендіруге топометриялық және дозиметриялық дайындау жүргізілді: объект Terasix рентгендік тренажерының изоцентрлік терапевтік үстеліне қойылды (Чехия), ол өзінің дизайны мен параметрлері бойынша гамма-сәулеленушінің терапевтік үстеліне сәйкес келді. Ионды сәулелену иммобилизация күйзелісімен ұштастыра отырып, бөлек әсерге қарағанда анағұрлым айқын әсер етеді. Иммобилизация күйзелісі мен иондаушы сәулеленудің бірлескен әсері тұрақты ДК және МДА деңгейінің жоғарылауына әкеліп соқты, зерттелген объектілерде қос тотығу кернеулерінің дамуына әкелді.

Үй жануарының серігі ретінде тұрғындар көбінесе (Felis silvestris catus) мысықтарын алады. Соңғы уақытта мысықтардың танымалдығы екі есе өсті. Шамамен 200-ге жуық тұқым өсірілді. Мысықтар - үй жануарлары, түрлі көрмелер мен жарыстардың қатысушылары. Алайда, мысықтардың денсаулығына байланысты проблемалар жиі болуы мүмкін. Мысықтарға жануарлардың жағдайы нашарлайтын жұқпалы емес аурулар, сондай-ақ жұқпалы аурулар әсер етеді, ал көптеген аурулар адамның өзіне қауіп төндіреді (антропозооноздар). 2017-2019 жылдар аралығында ауру топтарының анықталған тізіміне қатысты уйде ұсталатын (Felis silvestris catus) мысықтарының ауру жиілігінің талдауы өтті. Ең көп үлес, жұқпалы ауруларға тиесілі (өтініштердің жалпы санының 54%), жұқпалы емес аурулар 41,7% - ды құрайды, қалған бөлігі-профилактикалық өтініштер (4,3%). Жұқпалы емес аурулар туа біткен және жүре пайда болған , ішкі және сыртқы болуы мүмкін. Мысықтардың арасындағы жұқпалы емес аурулардың жиі кездесуіне байланысты: бірінші орында жарақаттармен жүгіну - жалпы өтініштердің 19%, екінші орында - шығару жүйесінің аурулары (17,3%) және ас қорыту жүйесінің аурулары (17,2%), үшінші орында - тыныс алу жүйесінің аурулары (15,6%), одан әрі жүрек-тамыр жүйесінің аурулары (14%), жүйке жүйесінің аурулары (13,6%). Мысықтардың қатерлі ісік аурулары үлесі 3,3% құрайды. Кейбір ауру топтары үшін жас ерекшеліктері, мысық тұқымдары "осал" болып табылады, жиі аурудың өтуін ағзаның физиологиялық, генетикалық ерекшеліктеріне байланысты анықтайды. Аурудың алдын - алу шараларын сақтаудың маңыздылығы (егу, мерзімді медициналық тексерулер), үй жануарларының салауатты өмір салты, дұрыс тамақтану-мысық иелері үшін негізгі ұсыныстар.

«Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағында (Солтүстік Қазақстан) өсетін бореалдық реликтерден 7 түрдің таралымдарының жеке қасиеттері мен көрсеткіштері зерттелді - қауырсынды шебершөп (Brachypodium pinnatum (L.) P. Beauv.), орман қазтамағы (Geranium sylvaticum L.), орман бүлдіргені (Fragaria vesca L.), шатырша қысшылшөп (Chimaphila umbellata (L.) W.P.C. Barton), біржақты ортилия (Ramischia secunda (L.) Garcke), дөңгелек жапырақты алмұртшөп (Pyrola rotundifolia L.), кәдімгі итбүлдірген (Vaccinium vitis-idaea L.). Оларға тән тіршілік орындары келтірілді. Жаңа және ылғалды өсу жағдайлары ең қолайлы болып табылады. Зерттелетін түрлердің көпшілігі таралымның молдығы мен тығыздығының төмен көрсеткіштеріне ие. Бореалдық реликттер таралымының көрсеткіштері аймақтың орман экожүйелерінің жай-күйіне мониторингтік бақылаудың негізі бола алады. Өзінің бай химиялық құрамына байланысты біз зерттеген орман бүлдіргені, шатырша қысшылшөп, біржақты ортилия, дөңгелек жапырақты алмұртшөп, кәдімгі итбүлдірген сияқты өсімдіктер халықтық және ресми медицинада қолданылады.

2018 жылғы қарсыз кезеңде Гельминттердің түраралық және түрішілік қатынастарын зерттеу үшін Ертіс өзені жайылмасының екі нүктесінде 88 дана сүйіртұмсық бақа ұсталды және толық гельминтологиялық ашуға ұшырады (Павлодар қаласының маңында 69 дана, Железинка кентінде 19). Асқазан-ішек гельминттерінің санын салыстыру oswaldocru ia filiformis нематодтарының және opisthioglyphe ranae трематодтарының, сондай-ақ O. ranae тыныс алу паразиттеріне бей-жай қарамайтындығын анықтады. Өкпе трематоды ішекпен үйлесуге сенімді болды, ал өкпе нематоды, керісінше, O. ranae-мен араласудан аулақ болды. Бір иеде 10 данадан астам болуы O. ranae-бұл өлшемдердің төмендеуі басталатын ерекше бәсекелестіктің шегі. Павлодар қаласының маңында O. filiformis гастроинтестинальді нематодының болуы ұлғайып, Железинка кентінде ішек трематодының абсолюттік мөлшерінің азаюына әкелді. H. cylindracea өкпе трематодында O. ranae денесінің көлемінде айтарлықтай өзгерістер болған жоқ. R. bufonis өкпе нематодының болуы екі биотопта трематодтардың дене мөлшерінің ұлғаюына әкелді. Дененің максималды өлшемдері, әсіресе ұзындығы, O. Ranae бір мезгілде гельминттердің барлық 4 түрі болған, ұзындығы сәл қысқа (бірақ ені үлкен) – нематодтардың екі түрімен үйлескен. O. ranae минималды өлшемдері H. cylindracea өкпе трематодымен екілік үйлесімде бекітілген.

16-2018 жж.қарсыз кезеңде Усолка өзенінің жайылмасында (Павлодар қ. маңындағы Ертіс өзенінің шағын оң жағалау тармағы) 447 дана сүйіртұмсық бақа ауланған, оның ішінде 2016 ж. 154, 2017 ж. – 224, 2018 ж. 69 дана Железинка кенті маңындағы Ертіс өзенінің жайылмасында 2018 ж. маусымда 19 дана сүйіртұмсық бақ ауланған. Нематодтардың ішілік өзара әрекеттесуін бағалау үшін олардың гемипопуляциясы бір иедегі паразиттер санына байланысты топтастырылды.
20 дана құрттар-бұл ішкі емес бәсекелестік басталатын шек, дегенмен кейбір кезеңдерде қысым гельминттердің аз санымен жүреді (10 немесе 15 данадан жоғары). Бір нематодтар әдетте кішкентай болады-мүмкін олардың қабылдаушы ағзаның қысымына байланысты, ал 5-10 дана гельминттер иесінің физиологиялық реакцияларының таралуына әкеледі. Өңештің ұзындығы көбінесе сызықтық өлшемдердің жалпы төмендеуімен айтарлықтай төмендеді, бұл құрттардың личинкалар сатысынан өсуінің тежелуін көрсете алады. 2016 жылы O.filiformis ерлерінің де, аналықтарының да мөлшері иелерінің инфекциясының әртүрлі деңгейлерінде айтарлықтай ауытқуларға ұшыраған жоқ. Құрттар санының әр түрлі шекті деңгейі, содан кейін олардың өсуінің тежелуі басталады, әр жылдары иелердің күйіне, олардың мөлшері мен тамақтану сипатына байланысты болуы мүмкін.

Мақала Lythrum тұқымының өкілдерін зерттеуге арналған. Осы мақсатта өсімдіктер түрлеріне таксономиялық, географиялық және экологиялық талдау жүргізілді. Таксономиялық талдау жүргізу кезінде, гүл құрылымының сыртқы ұқсас сипаттамалары жарияланған мәліметтерге сәйкес морфологиялық көрсеткіш ретінде берілді. Географиялық талдауы жүргізу кезінде бұрын 2016-2019 ж.ж. жарияланған ғылыми деректерді талдау, авторлардың жеке жинақтары мен ескертулері негізінде жергілікті мониторинг жүргізілді. Экологиялық сараптамада Lythrum тұқымының өсу жағдайлары мен аймағына сәйкес әр түрлі параметрлер көрсетілген. Павлодар облысы флорасының биотоптарының индикаторлары ретінде тамырлы өсімдіктер түрлерінің экологиялық-ценотикалық топтарының (ЭЦТ) жүйесі қаралды. Павлодар облысының биотоптарын бағалауға арналған ЭЦТ жүйесінің индикативтік құндылығы оларды негізінен қоршаған ортаның кешенді факторларының фитоиндикаторлары ретінде не жетекші экологиялық факторлардың градиенттерін құру үшін пайдалануға мүмкіндік береді.Мақалада алынған мәліметтер Lythrum тұқымының биологиялық әртүрлілігі туралы түсінуге, түрлерден экожүйеге дейін зерттеуге, сонымен қатар аймақтық материалдарды тартуға көмектеседі.

Түркістан өлкесінің алғашқы генерал-губернаторы Константин Петрович Кауфман (1818-1882) 1868 жылы Түркістан және көрші елдер туралы барлық баспа материалдарын жинап, жүйелеу туралы бұйрық берді. Қазақстан мен Түркістан Ресейге қосылғанға дейін, олар туралы қолда бар әр түрлі әдебиеттерді жүйелеу мен талдауды айтпағанда, патшалық Ресейдің осы алып ұлттық шеткі өңірлерін зерттеу мақсатты түрде жүргізілген жоқ.
Өзінің жоғарыда аталған бұйрығы бойынша К.П. Кауфман әйгілі орыс библиографтарының бірі Владимир Измайлович Межовке (1831-1894) тапсырыс берді. Бұл бірегей көп томдық жұмысты құрастырудың бастамасы болды – ол еңбек «Жалпы Орталық Азияға және оның ішінде Түркістан аймағына қатысты шығармалар мен мақалалардың Түркістан жинағы» (қысқартылған «Түркістан жинағы») деп аталды.
«Түркістан жинағының» жалпы саны 591 томды құрайды. Бүгінде бұл жұмыс Қазақстан мен Орталық Азияның өткенін зерттеп жүрген ғалымдар үшін үлкен ғылыми қызығушылық тудырады.

Мақалада қазақ поэзиясының көркемдік-эстетикалық деңгейінің артықшылығы мен тақырыптық ерекшеліктері мәселесі қақында айтылды. Қазіргі қазақ ақындарының Абай салған сара жолды сабақтастықпен жалғастыруы заңды құбылыс. Лирикалық өлеңдердің қай тақырыпты қозғамасын, өлеңнің өн бойында қаны таза халықтың болмыс-бітімі мен мұндалап тұрады. Ұлттық болмыстың сөз өнерінен көрінуін аша отырып, өлеңнің бітімінен көркемдік пен поэтикалық ерекшелікті іздедім. Ұлықбек Есдәулетов пен Гүлнар Салықбайдың поэзиясындағы табиғат анамен қазақ өмірінің үйлесімділігі айқындалды.

Мақалада коммуникативтік мәдениет компанияның барлық мүшелері қабылдайтын құндылықтар мен құралдардың күрделі кешені ретінде қарастырылады. Қазіргі қоғамда ұйым мәдениеті ұйымның стратегиясын қалыптастыратын және барлық бөлімшелер мен әрбір жеке қызметкерді ортақ мақсаттарға қол жеткізуге және өнімді қарым-қатынасқа бағдарлауға мүмкіндік беретін қуатты құрал болып табылады. Корпоративтік мәдениет - бір-бірімен өзара іс-қимыл жасайтын, нақты компанияның даралығын және өзін және басқа да орталарды қабылдауды көрсететін рухани және материалдық құндылықтар жүйесі, ол өзара іс-қимылда, өзін және персоналды басқару ортасын қабылдау мен мінезқұлықта көрінеді. Оған ұйымның ерекшеліктерінің бірегей сипаттамасы тән, оның саладағы басқалардан айырмашылығы бар. Қазіргі жағдайда ұйым басшылығы компанияның корпоративтік мәдениетіне инновацияларды икемділікке және енгізуге мүдделі. бұрын бөлінген корпоративтік мәдениеттің барлық элементтерінің ішінде негізгі құндылықтар болып табылады.

Мақалада әскери-патриоттық бағыттағы жалпы білім беретін оқу орындары мен мекемелердің оқу процесі арқылы әскери-патриоттық жұмысты ұйымдастырудың кейбір мәселелері туралы айтылады.
Өскелең ұрпақты әскери-патриоттық тәрбиелеудің рөлі өзекті болып отыр, өйткені оның шешімі қазақстандық қоғамның қарқынды дамуы үшін қажет.
Әскери-патриоттық тәрбиенің қазіргі даму кезеңінде білім беру мекемесінің оқу процесінде патриотизмнің тереңділік тұжырымдамасының белгілі бір сәттері туындайды. Әскери істер саласындағы білімнің іргелі және практикалық маңыздылығына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Қарулы Күштер қатарында мінсіз, адал қызмет ету үшін қажетті дағдылар мен дағдыларға деген қажеттілікке деген сенімділіктің тұтас қалыптасуы.
Оқу процесінде қолданылатын негізгі құралдар мен әдістердің ішінде мұғалімдер сендіру әдістерін, әңгімелер, түсініктемелер, конференциялар, семинарлар, даулар - қатысушылардың пікірлерінің толық еркіндігіне, қоғамдық тәжірибемен танысуға негізделген.
Әскери-патриоттық тәрбие мәселелерімен айналысатын әр оқытушы оқутәрбие процесінде әскери-патриоттық жұмыстың қандай формалары мен әдістерінің болуы керектігін өзі таңдайды.

Бұл мақалада университетте тілдік емес мамандықтар бойынша ағылшын тілін үйренудің маңыздылығы туралы айтылады. ЖОО-да шет тілін оқыту барысында қалыптасқан болашақ мамандардың білімдері, біліктері мен дағдылары болашақ мамандардың беделді жұмыс табуға және болашақта мансап сатысымен көтерілуге негізгі құзыреті болып табылады. Қоғамдағы мәдениет тілдерді білуге байланысты. Мәдениет тәрбиесі - бұл оқу процесінің маңызды аспектісі.Тіл мен мәдениет өзара тығыз байланысты, сондықтан студенттердің жеке басын қалыптастыру үдерісінде университетте шет тілдерін үйренудің маңызы зор. Сондай-ақ, мақалада университетте ағылшын тілін оқытуда тілдік емес мамандықтардың студенттері арасында құндылық бағдарлардың қалыптасуы қарастырылып, студенттерге шет тілін оқыту мақсаттарына жету үшін мұғалімдер қолданатын оқытудың белсенді әдістері мен әдістері сипатталған. Шетел тілдерін оқыту процесі дегеніміз – заманауи маманның және жай білімді адамның тілдік тұлғасын қалыптастыру процесі.

Бүгінде бүкіл әлемдік қоғамдастық пандемияның күрделі мәселене тап болды, бұл өз кезегінде бүкіл әлемнің білім беру жүйелері үшін елеулі сын-тегеурінге айналды. Мақаланың авторы пандемияның covid-19 жағдайында қашықтықтан оқытуды талдауға тырысады, өйткені face-to-face үйреншікті оқыту енді мүмкін емес болып көрінеді. Мәселе жаһандық сипатқа ие болды, адамзат алғаш рет бетпе-бет келді. Оқытудың балама түрлерін іздеу кең таралды. Көптеген елдерде қашықтықтан оқытудың әртүрлі түрлері қолданыла бастады: сабақтарды телеарналар арқылы трансляциялау, арнайы платформаларда бейнесабақтарды орналастыру, радио, электрондық пошта арқылы сабақтарды аудиотрансляциялау және т.б. Әрбір ел қашықтықтан оқыту үдірісін оқушылар мен студенттерге мүмкіндігінше тезірек қол жетімді ету үшін интернетке қол жетімділікті, техникалық инфрақұрылымды, мазмұнды қашықтықтан оқытуға бейімдеуді ескере отырып, ең қолайлы нұсқаны таңдайды және алады. Мақалада автор өзін-өзі оқшаулау жағдайында қашықтықтан оқытудың артықшылықтары мен кемшіліктерін талдауға тырысады. Білім беру жүйесі қалыптасқан жағдайдан сабақ алып, қажетті шаралар қабылдауы тиіс. Covid- 19-дан кейінгі әлем бұрынғыдай қалуы екіталай. Жағдайдың күрделілігіне, қиындықтарға қарамастан, біздің білім беру жүйесінде нені жақсартуға болатындығы туралы жеткілікті қорытынды жасауға мүмкіндік туды. Қалыптасқан жағдай wake up call түріне айналды, ол біздің жүйенің кемшіліктерін көрсетті, оларды шұғыл түрде шешу қажет. Пандемия жағдайында жедел цифрландыру оқытушылар мен бүкіл білім беру жүйесі үшін беріктікті тексеру бола алады.

Мақалада Қызылорда қаласында студенттер арасында жиі кездесетін көз ауруларына сипаттама берілген. Офтальмологияның қазіргі кездегі негізгі проблемалары көрсетілген, катаракта, глаукома, қызыл көз, трахома, глаукома, бұлыңғыр көру, диабеттік ретинопатия және құрғақ көз синдромы туралы мәліметтер келтірілген. Көздің құрғақ синдромының себептері, сондай-ақ оның жас ұрпақ арасында өршу мүмкіндігі анықталды. Биология студенттері арасында зерттеу жүргізілді, ол Қызылорда қаласындағы студенттер арасында кең таралған көз аурулары туралы білімді бағалауға бағытталған. Көз гигиенасы, кең таралған көз аурулары және негізгі визуалды индикаторлар туралы сауалнаманың нәтижелері келтірілген. Студенттердің хабардарлық пайызы және көз денсаулығының жағдайы анықталды. Жұмыста заманауи зерттеу әдістері қолданылды. Студенттердің көрнекі көрсеткіштер бойынша хабардарлық мәселелерін шешуге және көру қабілетінің төмендеуіне жол бермеуге арналған қорытындылар мен ұсыныстар беріледі.

Мақалада орта мектеп мұғалімдерінің физикалық және психикалық денсаулығы туралы әдеби деректерге шолу жасалады. Мұғалімдердің жүрек-қан тамырлары ауруларынан аз зардап шегетіндігі, бірақ олардың зейнетке ерте шығуға себеп болатын психикалық және психосоматикалық аурулардың даму ықтималдығы жоғары екендігі көрсетілді. Мұғалімдерде жиі зерттелетін проблема - бұл күйіп қалу, бұл ауру деп саналмайды. Эмоционалды сарқылу қажудың негізгі компоненті болып саналады. Әр түрлі авторлар цинизм, өнімділіктің төмендеуі, иесіздендіру, кәсіби жетістіктердің төмендеуі және т.с.с. сияқты басқа ілеспе компоненттерді бөліп көрсетеді. Бұл белгілерді кәсіби тәжірибе, темекі шегу, кінәлау сезімдері және жеке қанағаттанбау күшейтеді. Осыған байланысты мұғалімдердің депрессиялық бұзылыстарын диагностикалау және жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің мінез-құлық және эмоционалдық проблемаларын ерте анықтау мақсатында скринингтік тексеру жүргізу қажет.

Бұл мақалада әскери қызметшілермен ЕДШ бойынша сабақтарды дұрыс ұйымдастыру және өткізу мәселелері қарастырылады. Қазіргі уақытта, әдебиеттерді талдау көрсеткендей, дене шынықтыру практикасында әскери қызметшілердің денсаулықтарын нығайту және сақтаудағы қажеттілігі мен әскери қызметшілердің ЕДШ ұйымдастыру және өткізу үдерісінің жоқтығы арасында қарама-қайшылық бар. Осыған байланысты авторлар ЕДШ бойынша дене шынықтыру жаттығуларының әзірленген кешенін ұсынады. Әскери қызметшілердің денсаулығын нығайту және сақтау – дене шынықтыру даярлығының негізгі міндеттерінің бірі. Осындай жағдайларда мұқтаж әскери қызметшілермен ЕДШ бойынша сабақтарды дұрыс ұйымдастыру мен өткізу және оларды барынша қысқа мерзімде кәсіби қызметтеріне қайтару маңызды рөл атқарады. Алайда, әдебиеттерді талдау көрсеткендей , қазіргі уақытта дене шынықтыру даярлығы практикасында әскери қызметшілердің денсаулықтарын нығайту және сақтаудағы қажеттілігі мен әскери қызметшілердің ЕДШ ұйымдастыру және өткізу үдерісінің жоқтығы арасында қарама-қайшылық бар.

Ғылыми жұмыстардың едәуір бөлігі кәсіби қарым-қатынаста құзіреттілікті қалыптастыру мәселесін қарастыруға арналған. Алайда, ғалымдардың бұл мәселеге деген қызығушылығы әлсіремейді, бұл үздіксіз педагогикалық білім беру жүйесін жаңғырту мен дамытудың қазіргі кезеңінде оны шешудің ерекше маңыздылығы мен өзектілігін көрсетеді. Латын тілінен аударғанда "құзыреттілік" адам жақсы білетін, білімі мен тәжірибесі бар сұрақтар шеңбері ретінде аударылады, сондықтан белгілі бір салада сауатты адам осы саланы саналы түрде бағалауға және онда тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік беретін тиісті білім мен қабілеттерге ие. Сонымен қатар, кәсіби құзыреттілік жеке психологиялық білім деп аталады, оның ішінде тәжірибе, білім, психологиялық дайындық. Осылайша, құзыреттілік дегеніміз-объектілер мен процестердің белгілі бір шеңберіне қатысты анықталған және қажетті өзара байланысты жеке қасиеттердің жиынтығы (білім, білік, дағды, іс-әрекетті орындау әдістері, білім мен дағдыларды практикалық қолдану тәжірибесі, ойлау сипаттамалары, тиімді шешімдер қабылдау, ұтымды әрекет ету және т.б.), оларға қатысты сапалы және нәтижелі әрекет ету.

Мақалада мұғалім білімнің «тасымалдаушысы» және оның студенттердің санасына белсенді «бағыттаушысы» болған кезде оқытушылар мен студенттердің қарым-қатынасы қарастырылады, яғни ол «білім беру үдерісінің субъектісі» рөлін атқарады, ал студенттер оқытушылардан ұсынылған білімді тек «қабылдайды», іс жүзінде «педагогикалық әсер ету объектілері» пассивті позициясында қалады. Жаңа сызба оқытушылар да, студенттер де білім беру үдерісінің белсенді «субъектілері» болып табылатындығына негізделген. Бұл ретте психология оқытушысы «білім беру үдерісін ұйымдастыру субъектісі», ал студент – «оқу (оқу-кәсіптік) қызметінің субъектісі» рөлін атқарады. Бірақ студенттердің барлығы бірдей шынайы «субъектілер» болуға дайын емес, және олардың көпшілігі нағыз студенттер болуға ұзақ уақыт дайындалуы керек. Педагогикада оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде пәндік-практикалық белсенділік пен танымның тасымалдаушысы түсініледі. Адамның субъективтілігі оның өмірінде, қарым-қатынасында, өзін-өзі тануында көрінеді. Студентті оқу іс-әрекетінің субъектісі ретінде қалыптастыру оның өз ісәрекетін жоспарлау, ұйымдастыру, сәтті оқу үшін қажетті оқу әрекеттерін, оларды нақты оқу материалында орындау бағдарламасын және оларды қалыптастыру бойынша жаттығуларды нақты ұйымдастыруды білуге үйретуді қамтиды.

Зерттеу аймақтың экологиялық жағдайының нашарлауының алдын алуға, тұрмыстық пластикалық қалдықтардың жиналу көлемін азайтуға және өндіріске енгізу үшін жаңа, экономикалық тиімді технологияны құруға бағытталған. Халықтың тығыздығы төмен және елді мекендердің бір-бірінен едәуір қашықтықта орналасуымен қалдықтарды кешенді өңдеу бойынша ірі кәсіпорындар құру материалдық тұрғыдан бизнес пен мемлекеттік құрылымдар үшін мүмкін емес міндет болып табылады. Осыған байланысты Қазақстан халқы қалдықтарының аз көлемінің негізінде рециклингтің арзан технологиялық схемасын іздеу орынды болып табылады. Алынған рециклинг өнімі бұдан әрі синтетикалық талшықтар, тоқыма, қаптама материалдары, Құрылыс бұйымдарын өндіруде шикізат ретінде пайдаланылуы мүмкін. Пластикалық тұтыну қалдықтарына негізделген шикізат нарығының қазіргі жағдайына талдау жүргізілді. Патенттік іздеу негізінде шағын кәсіпкерлік үшін тұрмыстық пластикалық қалдықтарды қайта өңдеудің тиімді әдісі анықталды. Пластикалық тұтыну қалдықтарына негізделген шикізатты алудың технологиялық схемасы негізделген. Тұрмыстық пластикалық қалдықтарды халық шаруашылығына арналған өнімдерге қайта өңдеу технологиясы жасалды. Зерттеулердің алынған нәтижелері жергілікті тұтыну қалдықтарынан пластикті қайта өңдеудің тиімді және рентабельді жүйесін әзірлеуге мүмкіндік береді және өңірлерде шағын және орта бизнестің дамуына ықпал етеді.