С. МҰҚАНОВ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ ОККАЗИОНАЛИЗМДЕР

Көркем әдебиетте сөздер нақтылы тура мағынада емес, ауыс мағынада, астарлы түрде қолданылады. Сондықтан көркем әдебиет тілі бейнелі, мәнерлі болып келеді. Мақалада С. Мұқановтың авторлық қолданыстары, яғни окказионализмдер зерттелген. Жазушы тілдік-стильдік құралдарды таңдап, екшеп, түрлендіріп қолдануда шеберлік танытқаны зерделенеді. Бұл тіркестердің мағынасы фразеологиялық сөздікте көрсетілмеген. Бұл тіркестер контекст қалауына қарай стилистикалық нормаға сай келетіндігі сараланған. Сонымен қатар, әдеби тіл нормалары сақталғаны айқындалған.
Мақалада автордың өзіндік қолтаңбасы айқын танылатыны айшықталған. Стилистикалық тұрғыдан қарағанда авторлық қолданыстағы фразеологизмдердің қандай мақсатта қолданылып тұрғаны көрсетілген. Шығармаларда окказионализмдер ойды жан-жақты мәнерлі, көркем түрде жеткізу үшін қолданылатыны зерделенген. Олар автордың жеке дара стилін, ерекшелігін танытуда маңызды рөл атқаратыны қарастырылған. Автор тұрақты тіркестер жазушының көзқарасын, идеясын, суреттеп отырған кейіпкерінің ішкі жан дүниесін, болмысын таныту мақсатында да қолданылады деген тұжырымды ұстанады.

1. Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1993. – 320 б.

2. Сыздық Р. Тілдік норма және оның қалыптасуы. – Астана: Елорда, 2001. – 178 б.

3. Сыздық Р. Сөз құдіреті. – Алматы: 1997. – 241 б.

4. Нұрмұханов Х. Сөз және шеберлік. – Алматы: Ғылым, 1987. – 288 б.

5. Еспекова Л. Қадыр Мырзалиев поэзиясындағы окказионализмдер. Филол. ғыл. канд......авторефераты. – Алматы: 1998. – 25 б.

6. Бейсенбай А.Б. Әбіш Кекілбаев шығармаларындағы окказионалдық қолданыстар. Филол. ғыл. канд....... авторефераты. – Астана: 2008. – 28 б.

7. Мұратова Г. Көркем әдебиет тіліндегі кездейсоқтық пен қажеттілік. – Алматы: 2002. – 138 б.

8. Мұқанов С. Ботагөз. – Алматы: 1967. – 516 б.

9. Мұқанов С. Сұлушаш. – Алматы: 2002. – 288 б.

10. Мұқанов С. Өмір мектебі. – Алматы: 2002. – 464 б.