Қазақ ономастикасында этнохрематоним хақында
https://doi.org/10.54596/2958-0048-2025-1-261-270
Аннотация
Мақалада адамдардың күнделікті тұрмыстарында қолданылатын қажетті бұйымдық заттар атауын ономастикалық этнохрематоним аясында қарастырылады. Автор, материалдық мәдениет зат атауларын хрематоним ретінде қазақ ономастикасында жан-жақты әлі де зерттелмегенін сөз етеді. Хрематоним әлемі сол ортада өмір сүрген адамдардың күн көрісінде не кәсібінде қолданылған тұрмыстық заттар атауларының өзіне тән әр алуан қасиеттері мен ерекшеліктерін сипаттайтын түрлі мағыналық белгілері мен ұғым-түсініктерінің бастапқысы болып табылады. Тіліміздегі тұрмысқа қажетті бұйымдық атау-сөздер қазақ этнонимі, оның ішінде өңірлік ру-тайпалардың қалыптасып, дамуына ықпалы бар екенін нақты мысалдармен дәйектеледі. Қазіргі қоғам өмірінде этнохрематоним деп танылған атау-сөздердің қолданыстағы қызметі мен мағыналық белгілерін анықтаудың жолдарын ғылыми-ақпараттық ресурстарымен бірге, зерттеуші ғалымдар пікірімен негізделіп, ұсынылады.
Мақалада хрематонимді ономастиканың поэтоним аясында (стильдік реңі мен эмоцинальды-экспрессивтік мәні, т.б.) зерттеу керектігін алға тартады.
Авторлар туралы
М. ҚожанұлыҚазақстан
Манасбай Қожанұлы
Астана қ.
Г. Г. Жусупбекова
Қазақстан
Көкшетау
Әдебиет тізімі
1. Мәдиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ. Ономастика: зерттеу мәселелері. - Астана, 2005. - 240 б.
2. Подольская Н.В. Словарь русской ономастической терминологии. 2-е изд., перераб. и доп. Отв. ред. д.ф.н., А.В. Суперанская. - М., 1988. - 192 с.
3. Бондалетов В.Д. Русская ономастика: Учеб. пособие для студентов пединст.-ов по спец. №2102 «Рус. Яз и лит.». - М.: Просвещение, 1983. – 224 с.
4. Гарвалик М. К вопросу о современной ономастической терминологии // Вопросы ономастики. - №4, 2007. - с. 5-13.
5. Ермолович Д.И. Имена собственные: теория и практика теория и практика межъязыковой передачи. - М.: Р. Валент, 2005. - 416 с.
6. Манкеева Ж.Қ. Жұбановтың ғылыми мұраларының академиялық танымы хақында // «Жұбанов тағылымы» VI Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. - Ақтобе, 2005. - 90-93 бб.
7. Жанұзақ Т. Қазақ ономастикасы. Атаулар сыры 3. - А.: Дайк-Пресс, 2007. - 524 б.
8. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. 3 т. К-Қ. Ғыл. ред. Н. Әлімбай. - А., 2012. - 736 б.
9. Жәнібеков Ө. Уақыт керуені. - А., 1992. - 192 б.
10. Құралұлы А. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі. - А., 1997. - 368 б.
11. Мұқанов С. Қазақ қауымы: (Тарихтық және этнографиялық шолу). - А.: Ана тілі, 1995. - 304 б.
12. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. 4 т. Қ-О. Ғыл. ред. Н. Әлімбай. - А., 2013. - 736 б.
13. «Айбын» энциклопедиясы/Бас ред. Б.Ө. Жақып. - А.: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 б.
14. Марғұлан Ә. Ежелгі жыр, аңыздар: Ғылыми-зерттеу мақалалар... / Құраст. Р. Бердібаев. - А.: Жазушы, 1985. - 368 б., порт.
15. Кайдаров А.Т. К историко-лингвистической характеристика этнонима канглы/қаңлы. // В сб.: Тюркская ономастика (Редкол.: А.Т. Кайдаров и др.) - А-Ата: Наука, 1984. - 248 с.
16. Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия. 5 т. Ө-Я. Ғыл. ред. Н. Әлімбай. - А., 2014. - 840 б.
17. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі / Жалпы ред. басқ. Т. Жанұзақов. - А., 2008. - 968 б.
18. Кеңесбаев I. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. - А.: Ғылым, 1977. - 712 б.
Рецензия
Дәйектеу үшін:
Қожанұлы М., Жусупбекова Г.Г. Қазақ ономастикасында этнохрематоним хақында. М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан Университетінің Хабаршысы. 2025;(1 (65)):261-270. https://doi.org/10.54596/2958-0048-2025-1-261-270
For citation:
Kozhanuly M., Zhussupbekova G.G. A few words about the ethchrematonyme in Kazakh onomastics. Vestnik of M. Kozybayev North Kazakhstan University. 2025;(1 (65)):261-270. (In Kazakh) https://doi.org/10.54596/2958-0048-2025-1-261-270