АТАУЛАР МЕН ЖАЛҚЫ ЕСІМДЕРДІҢ НОМИНАТИВТІК-ФОНДЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Қазіргі қазақ тіл біліміндегі өзекті мәселелердің бірі ретінде көркем шығарма атауын, қаламгер тарапынан кейіпкерге қойылатын есімдерді зерттеу арқылы поэтикалық ономастика саласының теориялық-әдістемелік негізін қалыптастыруға болады. Шығарма тіліндегі онимдердің, соның ішінде поэтонимдерді танымдық бағытта этномәдени және этнолингвистикалық тұтастықта қарастыру – қоршаған болмысты ментальді түрде сипаттайтын ономастикалық бірліктер «тіл-сана-ұлт» ауқымында жинақталған таным тәжірибесін мейлінше нақтылауға негіз болады.
Белгілі бір ұлт тілінде көркем әдебиет тілінің алатын орны ерекше. Яғни, әдебиет тілі халық тілінің дамып, қалыптасуында аса зор қызмет атқарады. Тілдік құралдар әдеби тілдің қалыптасуының фактологиялық материалы болып табылатындығын, олардың жеке авторлық қолданыстағы өзіндік қажеттілігін эстетикалық категория ретінде қарастырады.
Ғылыми мақалада көркем туындыдағы ономастикалық бірліктер тіл иесінің көркем ойлау жүйесінің нәтижесі болуымен қатар оның ұлт тіршілігінің барлық саласын қамтитын этномәдени және тілдік таңбалар болып табылатындығы жайында баяндалады. Сонымен қатар атаулардың ерекшеліктері шығарманың сюжетімен, мазмұндық идеясымен, көркем образдар әлемімен, кейіпкер тілімен және кейіпкердің бітім-болмысымен астастырыла суреттеледі. Сол арқылы әр кейіпкер атының астарында ғасырлар бойы қалыптасқан дүниетаным, ұлттық болмыс, ұлттық мінез, ұлттық дәстүр, ұлттық нанымсенімнен туындайтын тілдік құбылыс бар екендігін көрсетіп, авторлар олардың лингвомәдени сипатқа ие болатындығын, сондай-ақ көркем туындыдағы атаулардың қолдану ерекшелігін саралау мен аталымдық қасиетін нақтылау тіл мен мәдениет көрінісін айқындаудың бір бөлігі болып табылады.

1. Мәдиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ. Ономастика: зерттеу мәселелері. - Алматы, 2005. - 195-196 б.

2. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. - Алматы: «Дайк-Пресс», 2008. - 63-250 б.

3. Қыраубайқызы. Ежелгі әдебиет. - Астана: «Елорда», 2001. - 25 б.

4. Керимбаев Е.А. Казахская ономастика в этнокультурном номинативном и функциональном аспектах. - Астана: «Санат», 1995. - 9 б.

5. Жанұзақ. Қазақ ономастикасы. Атаулары сыры. - Астана, 2007. - 22-448 б.

6. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. - Алматы, 1994.

7. Мұстафин Ғ. «Дауылдан кейін» романы. - Алматы, 1972. - 165-413 б.