ОРЫС ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛІНІҢ БАҒАЛАУ СЫНИ СЕМАНТИКАСЫНЫҢ КОГНИТИВТІ– САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУЫНЫҢ НЕГІЗГІ НӘТИЖЕЛЕРІ

Берілген мақалада когнитивтік – салыстырмалы семантика шеңберінде ағылшын және орыс тілдеріндегі бағалау сын есімдерін зертеудің негізгі қорытындылары ұсынылған. Зерттеу мақсаты баға есімдігінің айтымдылық құрылымы мен ассоциативті– вербалды жүйелерін талдау негізінде ағылшын және орыс тілдері сын есімдерінің аксиологиялық семантикасының когнитивтік ерекшеліктерінің сипатын және оны табу болды. Зерттеу материалы сөздікті толық сұрыптау нәтижесінде алынды. Сұрыптау көлемі жалпы және жеке сын есімдерінің орыс тілінде 361 және ағылшын тілінде 353 болды. Жұмыста салыстырлмалы, синхронды– сипаттамалы және квантитативті әдістер, құрылымдық– семантикалық талдау тәсілдер, тілдер бірлігі семантикасының когнитивтік талдау әдісі: айтымдылық талдау және ассоциативті– вербалды тілді талдау әдісі, тұтас сұрыптау тәсілі, сонымен қатар, талдау, синтездеу, классификациялау және жалпыландыру сияқты жалпы ғылымдық әдістер мен тәсілдер.Талдау екі кезеңде жүргізілді – дәлелдік құрамын және пропозицияның мазмұндық толымдығын анықтай отыра; және ассоциативті–вербалды жүйелерін талдау. Берілген зерттеу, автор құрған салыстырмалы когнитивті талдау әдісімен лингвистикалық ғылымды байытып отыр, ал оның нәтижесі семантикалық лингвистикаға және когнитивті лингвистикаға, стилистикаға және салыстырмалы тіл білімдікке деген қызығушылықты арттырады. Зерттеу материалдары орыс және ағылшын тілдерін оқытуда теория мен практикада қолдануға пайдалы, сонымен қатар, лексикографиясы – орыс–ағылшын және ағылшын–орыс тақырыптық сөздіктерін құруға пайдалы болып табылады.

1. Кубрякова Е.С., Демьянков В.З., Панкрац Ю.Г., Лузина Л.Г. Краткий словарь когнитивных терминов. – Москва: МГУ, 1997. – 245 с.

2. Арутюнова Н.Д. Типы языковых значений: Оценка. Событие. Факт. – Москва, 1988. – 341 с.

3. Богданов В.В. Семантико–синтаксическая организация предложения. – Ленинград, 1977. – 472 с.

4. Олькова (Мячина) И.А. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук на тему «Когнитивные особенности семантики оценочных прилагательных русского и английского языков». КазНПУ им. Абая, Алматы, 2005. – 24 с.

5. Олькова (Мячина) И.А. Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук на тему «Когнитивные особенности семантики оценочных прилагательных русского и английского языков». КазНПУ им. Абая, Алматы, 2005. – 180 с.