СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН АЙМАҚТАРЫНДАҒЫ «Д» ДӘРУМЕНІНІҢ ТАПШЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ САЛДАРЫ

Технология дамыған заманда адам ауруларының көпшілігі «жасаруда». Бұл жасаруда ағзадағы «Д» дәрумені мөлшерінің аздығы немесе тапшылығының орны жоқ емес. Экономикасы дамыған елдерде бұл дәруменнің адам ағзасындағы маңызы жан-жақты зерттелген, дегенмен біздерге соңғы 20 жылға дейін бұл «күн дәруменінің» тек тірек-қимыл жүйесіндегі орны белгілі болды. Бүгінгі күнде «Д» дәрумені жеткіліксіздігі мен тапшылығы балалардағы рахит ауруының себепшісі ғана емес, сонымен қатар жүрек-тамыр жүйесі аурулары, иммундық жүйе бұзылыстары, метаболиттік синдром және ісіктік аурулар арасындағы тікелей байланыс дәлелді медицинада рандомизирленген және когортты зерттеу әдістерімен дәлелденген.Соңғы деректерге сүйенсек, әлемнің жартысында «Д» дәруменінің тапшылығы анықталған. Соның ішінде Қазақстан халқының 90% «Д» дәрумені жеткіліксіздігі мен тапшылығы себебінен түрлі аурулардан зардап шегуде. Солтүстік аймақ тұрғындарының «Д» дәрумені жеткіліксіздігі мен тапшылығы қауіп тобының алдыңғы қатарында болуының бірден-бір себебі – қыс мезгілінің салыстырмалы түрде ұзақ болуы есебінен жыл бойында күн көзінің аз болуы. Екінші ретте еңбек ету стилінің өзгеруі: өткен ғасырдың қол еңбегін бүгінде автоматтандырылған техника іске асыруда және адамдар жиі ой еңбегімен, яғни күн көзінен таса – офистік мекемелерде қызмет етуде. Бұл жұмыста «Д» дәрумені жеткіліксіздігі мен тапшылығы салдарынан туындаған ағзадағы әртүрлі аурулармен корреляциясы қысқаша баяндалады және Петропавл қаласы тұрғындарының «Д» дәрумені жеткіліксіздігі мен тапшылығының соңғы жылдағы сараптамасы көрсетіледі.

1. Шварц Г.Я. Ренессанс витамина D: молекулярно-биологические, физиологические и фармакологические аспекты. Медицинский совет, 2015, 18: 102-110./ Shvarts GYa. Vitamin D renaissance: molecular biological, physiological and pharmacological aspects. Meditsinskiy sovet, 2015, 18: 102-110.

2. Holick MF, Binkley NC, Bischoff-Ferrari HA, et al.Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: An endocrine society clinical practice guidelin, J Clin Endocrinol Metab, 2011, vol. 96 (pg. 1911-30) PubMed.

3. Мальцев С.В., Мансурова Г.Ш. Метаболизм витамина D и пути реализации его основных функций. Практическая медицина, 2014, 9: 12-18./ Maltsev SV, Mansurova GSh. Vitamin D metabolism and ways of implementation of its basic functions. Practicheskaya Medicina, 2014, 9: 12-18.

4. Llewellyn DJ, Langa KM, Lang IA. Serum 25-hydroxyvitamin D concentration and cognitive impairment. J. Geriatr. Psychiatry Neurol., 2009, 22(3): 188–195.PubMed.

5. Lee DM, Tajar A, Ulubaev A, Pendelton N, O’Neill TW, O’Connor DB. Association between 25- hydroxyvitamin D levels and cognitive performance in middle-aged and older European men. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry, 2009, 80: 722–729. PubMed.

6. Medhat E1, Rashed L2, Abdelgwad M2, Aboulhoda BE3, Khalifa MM4,5, El-Din SS Exercise enhances the effectiveness of vitamin D therapy in rats with Alzheimer's disease: emphasis on oxidative stress and inflammation. The Department of Medical Biochemistry and Molecular Biology, Faculty of Medicine, Cairo University, Cairo, Egypt. dr-engy-abdelmegeed@hotmail.com. PubMed.

7. Ali NS1, Nanji KA Review on the Role of Vitamin D in Asthma. Family Medicine, The Aga Khan University. PubMed.

8. Салухов В.В, Ковалевская Е.А, Курбанова В.В, Военно-медицинская академия им. С.М. Кирова, Санкт-Петербург, Костные и внекостные эффекты витамина D,а также возможности медикаментозной коррекции его дефицита, «Медицинский совет» • №4, 2018, 94-99.

9. Mondul AM, Weinstein SJ, Layne TM, Albanes D Vitamin D and Cancer Risk and Mortality: State of the Science, Gaps, and Challenges. PubMed.

10. Remelli F1, Vitali A1, Zurlo A1, Volpato S,1 Vitamin D Deficiency and Sarcopenia in Older Persons.Department of Medical Sciences, University of Ferrara, 44121 Ferrara, Italy. PubMed.

11. Department of Microbiology, Chungnam National University School of Medicine, Jungku, Daejeon, KoreaInnate immunity to mycobacteria: vitamin D and autophagy. hayoungj@cnu.ac.kr PubMed.

12. Li A1, Zhang W1, Zhang H1, Yi BVitamin D/vitamin D receptor, autophagy and inflammation relevant diseasesDepartment of Nephrology, Third Xiangya Hospital, Central South University, Changsha 410013, China. PubMed.

13. Role of Vitamin D in Patients with Heart Failure with Reduced Ejection FractionLin LM, Wu Y, Wu MF, Lin JX. Focus on the novel cardiovascular drug LZC696: from evidence to clinical consideration. Cardiovasc Drugs Ther. 2016;30:623–33.

14. Walsh JS1, Bowles S, Evans AL.Vitamin D in obesity.Mellanby Centre for Bone Research, University of Sheffield, Sheffield, UK. PubMed.

15. De Angelis C1, Galdiero M1, Pivonello C2, Garifalos F2, Menafra D2, Cariati F3,4, Salzano C2, Galdiero G2, Piscopo M2, Vece A2, Colao A2, Pivonello RThe role of vitamin D in male fertility: A focus on the testis. I.O.S. & COLEMAN Srl, Naples, Italy.Dipartimento di Medicina Clinica e Chirurgia, Sezione di Endocrinologia, Università «Federico II» di Napoli, Naples, Italy.PubMed.

16. Palacios C1, De-Regil LM2, Lombardo LK3, Peña-Rosas JPVitamin D supplementation during pregnancy: Updated meta-analysis on maternal outcomes. Nutrition Program, Department of Human Development, Graduate School of Public Health, University of Puerto Rico, San Juan, Puerto Rico. Electronic address: cristina.palacios@upr.edu. PubMed.

17. http://lookbio.ru›vnezapnopopulyarizator-vitamina-dna…