СУ БАСУ АУМАҒЫН БОЛЖАУДА ГАЖ-ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Су тасқыны табиғи апаттар арасында жиілікте, масштабта және жыл сайын мүлікке зиян келтіруде бірінші орын алады. Осылайша, аумақты су басуды уақтылы болжау мәселесі бүгінгі күні өзекті болып табылады. Су тасқыны мониторингінің негізгі міндеттерінің бірі жергілікті жердің жедел жерсеріктік түсірілімі, су басқан аумақты талдау, су деңгейін өлшеу, апат ауқымын бағалау болып табылады. Бұл жағдайда геоақпараттық жүйелер сандық карталарды пайдалана отырып, көп өлшемді деректердің үлкен көлемін өңдеуде артықшылықтары бар. ГАЖ қоршаған ортаға кешенді әсерді болжау және бағалау жүйесін айтарлықтай жеңілдетуге, аномалияларды жедел анықтауға, оларды жою жөнінде қажетті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Олардың функционалдық жүйесі бар және оңай іске асыру. Бұл мақалада басқару саласындағы геоақпараттық жүйелерді пайдалану мәселелері мен перспективалары қарастырылады. Қолжетімді бағдарлама ретінде Есіл өзенінің мысалында су басу аймақтарын болжаудың интерактивті тақырыптық карталарын құру бойынша жұмыс жүргізіліп жатқан ArcGIS алынды.

1. Burlibaev, M. Zh. Hydrological natural phenomena (world trends, chronicle of Belarus and Kazakhstan) / M. Zh. Burlibaev, A. A. Volchek, M. Yu. Kalinin // Water resources of Central Asia and their use, vol. 2.: abstracts of the Intern. scientific-practical. Conf., dedicated to summing up the results of the UN decade «Water for life». - Almaty, 2016. Pp. 372-377.

2. A. Turkaev world Bank: the economy of Kazakhstan annually loses 3 billion dollars from floods // Electronic publication of 27.02.2019 – https://informburo.kz/novosti/vsemirnyy-bank-ekonomikakazahstan-ezhegodno-teryaet-3-mlrd-dollarov-ot-navodneniy.html.

3. Hydrological computer modeling of the flood of the Esil and Nura rivers to determine the risk of flooding of the territory of Astana and adjacent settlements (2018-2020) http://isca.kz/ru/structureru/institute-of-geography-and-environmental-research/hydro-model.

4. Sartin A. S., Khasenova A., Amantai S., Abilova G. Studying the prerequisites for the emergence of a flood situation on the Ishim river // Bulletin of the North Kazakhstan state University named after M. Kozybayev. No. 1(42). - Petropavlovsk: M. Kozybaevatyndagy AKMU, 2019. - Pp. 52-56.

5. Ramazanova N. E., Zhusupova S. On the issue of flood forecasting in the river basin // Volga scientific Bulletin-2015. - No. 4-2 (44). - Pp. 103-105.

6. Analytical group «Cyprus» // the Website of the company http://agkipr.kz/archives/1216.

7. Dmitriev P. S. Forecast of flood waters of the Ishim river on the territory of «Voroniy island» using elementary GIS technologies/ P. S. Dmitriev, I. A. Fomin, A. Yu. Levev, M. A. Zhagiparova, Zh. Zhumagulov // Ecological monitoring and biodiversity: proceedings of the all-Russian (with international participation) scientific-practical conference / Rev. ed. - Ishim: Ed. P. p. Yershov (branch) of Tyumen state University, 2018. - Pp. 21-24.

8. Shcherbina S. Geoinformation system of the National center of management in crisis situations of EMERCOM of Russia // Century of quality-2013. - No. 2. - Pp. 50-52.

9. LLP «Kazakhstan Center of information technologies» // the Website of the company https://giscenter.kz.