Солтүстік Қазақстан облысындағы Fabaceae өсімдіктерінің гүлдену кезеңдері

Бұл жұмыста Солтүстік Қазақстан облысында таралған бұршақ тұқымдас (Fabaceae) өсімдіктерінің гүлдеу ерекшеліктері қарастырылды. Бұршақ тұқымдастар - өңір флорасының ең маңызды топтарының бірі, олар табиғи экожүйелерде де, ауыл шаруашылығында да үлкен рөл атқарады. Өсімдіктердің фенологиялық ерекшеліктерін зерттеу олардың биологиялық өнімділігін, бейімделгіштік қасиеттерін және климаттық өзгерістерге төзімділігін бағалау үшін маңызды.

Зерттеу нәтижелері бойынша гүлдеудің ұзақтығы мен қарқыны ауа райы факторларына, морфологиялық құрылымына және түрлік айырмашылықтарына байланысты өзгеретіні анықталды. Негізгі экологиялық факторлар - ауа температурасы, жауын-шашын мөлшері және топырақ ылғалдылығы. Жылы әрі құрғақ жағдайда гүлдеу жылдам әрі жинақы өтсе, бұлтты және жауын-шашынды кезеңдерде баяу әрі ұзаққа созылады.

Сонымен қатар мәдени және жабайы түрлердің салыстырмалы сипаттамасы берілді. Ерте пісетін түрлер қысқа мерзімді, бірақ бір мезгілде гүлдесе, кеш пісетіндер ұзақ әрі біркелкі гүлдеумен ерекшеленді. Ең көп түрлердің жаппай гүлдеуі маусым-шілде айларына сәйкес келеді.

Алынған нәтижелер Fabaceae өкілдерінің экологиялық икемділігін, әртүрлі орта жағдайларына бейімделу қабілетін және өңір биоалуантүрлілігін сақтаудағы маңызын көрсетеді. Бұл деректер шабындық шаруашылығында, мал азығын өндіруде және агротехникалық шараларды жоспарлауда пайдаланылуы мүмкін.

1. Сыбанбеков Қ.Ж., Есенғалиева Қ.Қ. Ботаника: оқу құралы. - Алматы: Қазақ университеті, 2007.

2. Қалиев Б.К. Өсімдіктер атауларының қазақша-орысша-латынша сөздігі. - Алматы: Ғылым, 1988. - 256 б.

3. Ильин М.М., Павлов Н.В., Крылова И.А. (ред.). Қазақстан флорасы (Flora Kazakhstana). - Алматы: Ғылым, 1956 -1966. - 9 т.

4. Қанафияев О.К. Қазақстан өсімдіктері: оқу құралы. - Алматы: Білім, 2011.

5. Цыганова Н.В. Ботаникалық зерттеулерде фенологиялық бақылау әдістері. - Мәскеу: Наука, 1985.

6. Фенологиялық бақылаулар бойынша әдістемелік нұсқаулар. - Мәскеу: ВНИИФ, 1980.

7. Comparative study of seed germination, phenology, and reproductive fitness in M elilotus sulcatus populations from Israel - BMC Plant Biology, 2024. M elilotus sulcatus (Fabaceae) түрінің тұқырау, фенология және репродуктивтік табыстылығы климаттық/экологиялық айырмашылықтар жағдайында зерттелген.