Радон деңгейлері жоғары аймақтарда тұрған халықтың днқ репарациясы гендер полиморфизмінің мета-талдауы

Өкпенің қатерлі ісігі - әлемдегі ең көп таралған онкологиялық аурулардың бірі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы радонды темекі шегуден кейін осы қатерлі ісіктің дамуының екінші маңызды қауіп факторы ретінде анықтайды. ДНҚ репарациясына қатысатын гендердің полиморфизмдерін зерттеу радон-индукцияланған канцерогенездің механизмдерін ашуда шешуші рөл атқарады.

Бұл зерттеудің мақсаты OGG1 (rs1052133), ERCC1 (rs13181, rs11615, rs3212986), XRCC1 (rs25487) және XRCC3 (rs861539) гендеріндегі полиморфизмдердің қатерлі ісікке шалдығу қаупімен байланыстылығын бағалау.

Жұмыс аясында көрсетілген генетикалық полиморфизмдер мен радонның әсерінен туындаған өкпе қатерлі ісігінің даму ықтималдығы арасындағы байланыстарды зерттеуге бағытталған мета-талдау жүргізілді.

Бұл мета-талдау радон әсерінен туындаған өкпенің қатерлі ісігі бар 1648 науқасты және 1750 бақылауды қамтитын 4 зерттеу жұмысын қамтыды. Мета-анализ нәтижелері радон-индукцияланған өкпе қатерлі ісігі мен келесі полиморфизмдер арасында маңызды байланыстың жоқтығын көрсетті: ERCC2 (rs13181), ERCC1 (rs11615), XRCC1 (rs25487).

Келесі генетикалық полиморфизмдер үшін статистикалық маңызды ассоциациялар анықталды: аддитивті және доминантты модельдерде: OGG1 (rs1052133); рецессивті модельде: ERCC1 (rs3212986); рецессивті және доминантты модельдерде: XRCC3 (rs861539).

Бұл нәтижелер OGG1 (rs1052133), ERCC1 (rs3212986) және XRCC3 (rs861539) полиморфизмдерінің радонның әсерінен туындаған өкпенің қатерлі ісігіне бейімділігімен ықтимал байланысын көрсетеді.

1. Lorenzo-González M., Torres-Durán M., Barbosa-Lorenzo R., Provencio-Pulla M., Barros-Dios J.M., Ruano-Ravina A. Radon exposure: a major cause of lung cancer // Expert Rev Respir Med. – 2019. - Vol. 13(9). – P.839-850.

2. Bersimbaev R.I., Bulgakova O. The health effects of radon and uranium on the population of Kazakhstan // Genes Environ. – 2015. – Vol.37. – P.18. doi:10.1186/s41021-015-0019-3.

3. Ellett WH. The BEIR IV report//Radiat Res. -1988.- Vol. 116(1). – P.173-4.

4. Grzywa-Celińska A., Krusiński A., Mazur J, Szewczyk K, Kozak K. Radon-The Element of Risk. The Impact of Radon Exposure on Human Health // Toxics. - 2020. – Vol.8(4). – P.120.

5. Mirsch J., Hintz L., Maier A., Fournier C., Löbrich M. An Assessment of Radiation Doses From Radon Exposures Using a Mouse Model System// Int J Radiat Oncol Biol Phys. - 2020. – Vol.108(3). – P. 770-778.

6. Lorenzo-Gonzalez M., Ruano-Ravina A., Torres-Duran M., Kelsey KT., Provencio M., Parente-Lamelas I., Piñeiro-Lamas M., Varela-Lema L., Perez-Rios M., Fernandez-Villar A., Barros-Dios J.M. Lung cancer risk and residential radon exposure: A pooling of case-control studies in northwestern Spain // Environ Res. - 2020 – Vol.189. – P.109968.

7. Li C., Wang C., Yu J., et al. Residential Radon and Histological Types of Lung Cancer: A Meta-Analysis of Case‒Control Studies // Int J Environ Res Public Health. – 2020. –Vol. 17(4). – P.1457.

8. Ge C.B., Kim J., Labrèche F., et al. Estimating the burden of lung cancer in Canada attributed to occupational radon exposure using a novel exposure assessment method // Int Arch Occup Environ Health. – 2020. – Vol.93(7). – P.871-876.

9. Chen H., Chen N., Li F., Sun L., Du J., Chen Y., Cheng F., Li Y., Tian S., Jiang Q., Cui F., Tu Y. Repeated radon exposure induced lung injury and epithelial-mesenchymal transition through the PI3K/AKT/mTOR pathway in human bronchial epithelial cells and mice // Toxicol Lett. - 2020. – Vol. 334. – P. 4-13

10. Schüz J., Espina C., Villain P., Herrero R., Leon M.E., Minozzi S., Romieu I., Segnan N., Wardle J., Wiseman M., Belardelli F., Bettcher D., Cavalli F., Galea G., Lenoir G., Martin-Moreno J.M., Nicula F.A., Olsen J.H., Patnick J., Primic-Zakelj M., Puska P., van Leeuwen F.E., Wiestler O., Zatonski W. Working Groups of Scientific Experts. European Code against Cancer 4th Edition: 12 ways to reduce your cancer risk // Cancer Epidemiol. – 2015. – Vol.39- P.1-10.

11. Urrutia-Pereira M., Chatkin J.M., Chong-Neto H.J., Solé D. Radon exposure: a major cause of lung cancer in nonsmokers // J Bras Pneumol. – 2023. - Vol. 49(6): e20230210.

12. Liu M., Qiu Z., Yang Q. Association between ERCC1 Gene Polymorphism (rs11615) and Colorectal Cancer Susceptibility: A Meta-Analysis of Medical Image Fusion and Safety Applications // Comput Math Methods Med. – 2022. – P.9988513.

13. Natukula K., Jamil K., Pingali U.R., Attili V.S., Madireddy U.R. The codon 399 Arg/Gln XRCC1 polymorphism is associated with lung cancer in Indians // Asian Pac J Cancer Prev. – 2013. – Vol.14(9):5275-9.