Ашық егістікте өсі рілген қарбыздың (Citrullus vulgaris) өнімділігі мен сапасына биогумустың әсері

Бұл мақалада биогумустың әртүрлі мөлшерінің Сitrullus vulgaris асханалық қарбыздың биомассалық құрамының түзілуіне, өнімділігіне және химиялық құрамына әсері Ақтөбе облысы жағдайында анықталды. Зеттеу жұмысында Ақтөбе облысының Кеңес Нокин ауылында орналасқан Шығанақ Берсиев атындағы Ақтөбе жоғары аграрлық-техникалық колледжі оқу базасында калифорниялық шылаушындар негізінде дайындалған биогумус пайдаланылды. Қарбыз 2 түрлі әдіспен өсіріліп, көшетпен өсіру және тұқыммен ашық егістікте өсіріліп, алдын ала топыраққа биогумус енгізілді. Биометрия нәтижелері биогумусты топыраққа енгізудің қарбыздың өсуіне және дамуына, олардың вегетативтіқ құрылысының қалыптасуына, өнімділігінің жоғарылауына айтарлықтай әсер ететіндігін көрсетті. Қарбыздың өнімділігі биогумус енгізу нәтижесінде бақылаушы мен салыстырғанда  бір қарбыздың орташа салмағынан байқалды, яғни 5,5 кг-нан 7,8 кг-ға дейін артқандығы анықталды өнімділік және 16,5 кг/м² құрады, бұл бақылаумен салыстырғанда сәйкесінше 5,8; 7,8 және 45,4% құрады. Қарбыз жемістеріндегі құрғақ заттардың, С витаминінің және жалпы қанттың мөлшері бақылау деңгейінде және одан көп болды. Қарбыз жемістерін жаппай жинау кезінде өнімдегі нитраттардың мөлшері белгіленген нормалардан бірнеше есе төмен болды (қарбыз  үшін ШРК - 60 мг/кг), яғни өнім экологиялық таза болып табылады[1].

1. Безуглов В.В. Особенности формирования урожайности и качества плодов дыни и столового арбуза в зависимости от условий и способов выращивания в степной зоне Оренбуржья [Текст]: автореферат диссер. на соискан. учен. степ. кандид. с.-х. наук / В.В. Безуглов. – Оренбург, 2006. – 22 с.

2. Төлеубаев Б.Ә. Жерді қорғаудың әрі тиімді пайдаланудың негіздері. – Алматы, 2017. – С. 58-59.

3. Дмитриев В.И. Ауылшаруашылығында топыраққа биогумус қолдану және өсімдіктердің даму ерекшеліктері. – М.: Народное образование, 1996. – С. 7-15.

4. Светлана К.С. Как повысить плодородие почвы с помощью калифорнийских червей // Материалы международной конференции. – 2018. – С.10-15.

5. Игонин А.М. Дождевые черви. – М.: Народное образование, 1991. – С. 45-47

6. Дмитриев В.И. Ауылшаруашылығында топыраққа биогумус қолдану және өсімдіктердің даму ерекшеліктері. – М.: Народное образование, 1996. – С. 7-15.

7. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта (с основами статистической обработки результатов исследований). - 5-е изд., доп. и перераб. – М.: Агропромиздат, 1985. - 351 с.

8. Белик В.Ф. Методика опытного дела в овощеводстве и бахчеводстве. - Москва.: Агропромиздат, 1992. – 318 с. ISBN 5-10-002507-7

9. Эдвардс К.А., Сублер С. Құрттардың экологиясы, топырақ денсаулығы және қоршаған орта // Springer, 2017. – С.113-115.

10. Гаджалакшми С., Аббаси, С.А. (Сitrullus vulgaris) өсуі мен өніміне вермикомпосттың әсері // Биоресурс технологиясы, 2008. – С.260-262.

11. Гангвар Б., Сингх Р.П., Сингх Р.К. Вермикомпост пен химиялық тыңайтқыштардың қарбыздың (Сitrullus vulgaris) өсуіне, өнімділігіне және сапасына әсері // Environmental Biology журналы, 2010. – С.245-248.

12. Гарг П., Гупта А., Сатя С. Eisenia foetida көмегімен әртүрлі қалдықтарды вермикомпосттау: салыстырмалы зерттеу // Биоресурс технологиясы, 2006. – С. 391-395.

13. Гупта А., Синха Р.К. Шөп өсіру технологиясы: жауын құрттары, органикалық қалдықтар және қоршаған ортаны басқару. – C.R.C. баспасы, 2018. – С.208-217.

14. Хвайракпам М., Каламдхад А.С. Eisenia fetida көмегімен өсімдік қалдықтарын вермикомпосттау: кәдімгі көрсеткіштерді пайдалана отырып, вермикомпосттың тұрақтылығы мен жетілуін бағалау // Қоршаған орта туралы ғылым және ластануды зерттеу, 2018. – С.152-158.

15. Кизито С., Нконге Б., Банадда Н. Уганда ауылындағы құнды компосттың көзі ретінде вермикомпосттау // Қоршаған ортаны басқару журналы, 2018. – С.316-323.

16. Эдвардс С.А., Аранкон Н.Қ., Васко-Беннетт, М., Асқар А. Тамақ өнімдері мен қағаз қалдықтарынан алынған вермикомпосттардың танаптағы бұрыштың өсуі мен өніміне әсері // Қолданбалы топырақ экологиясы, 2014. – С.238-242.

17. Аббаси С.А. Қызанақ Lycopersicon esculentum L. тұқымының өнуіне, өсуіне, өнімділігі мен сапасына вермикомпост пен компосттың әсері // Халықаралық интегративті биология журналы, 2008. – С.64-72.

18. Спирина Т.П. Соловьева Агрохимические методы исследования почв, растений и удобрений. – Томск: ИДТГУ, 2014. - 347 с.

19. Юдин Ф.А. Методика агрохимических исследований. - М.: Колос, 1980. - 366 с.

20. Нугмагов, Г.Н. Технология возделывания арбуза / Г.Н. Нугмагов // Картофель и овощи. – 1991. - № 4. - С.42-43