Солтүстік Қазақстандағы ұжымдастыру:ашаршылық пен отбасылардың қасіреттер тарихы

Солтүстік Қазақстан мемлекеттік архивінен алынған құжаттар мен қуғын-сүргінге ұшырағандардың ұрпақтарының естеліктері негізінде Солтүстік Қазақстандағы ашаршылықтың себептері мен ерекшеліктері, байлардың мүлкін тәркілеу процесі қарастырылады. 1928-1933 жылдардағы солтүстік қазақстандықтардың тағдыры тоталитарлық режим кезеңіндегі Қазақстан халқының ортақ трагедиясының бір бөлігі болып табылады. Аштық пен ұжымдастыру тақырыбы өзекті тақырыптардың бірі болып табылады, онда өңірлік деңгейде де жаңа аспектілер ашылады. Қуғын-сүргін құрбандарының және ашаршылықтан зардап шеккендердің ұрпақтарының естеліктері мұрағатта сақталған құжаттарда көрініс таппаған аз танымал деректерді, фактілерді ашуға мүмкіндік береді. Бұл ақпарат жаппай және саяси қуғынсүргін құрбандарын оңалту жөніндегі өңірлік комиссия мүшелерінің қызметі нәтижесінде жарияланымдар үшін мүмкін болды. Мақалада нан және ет дайындау бойынша мемлекеттік акциялар, күштеп қоныстандыру және ұжымдастыру ашаршылыққа әкелгені және бұл бүкіл Қазақстан халқының қасіретіне айналғаны туралы қорытынды жасалған.

1. Камерон Сара, 2015 Голод в Казахстане в 1930-33-е гг.: современные исследования и новые направления в изучении вопроса URL: https://www.caa-network.org/archives/6126 (дата обращения: 10.10.24).

2. Омарбеков Т. «Голодомор в Казахстане: причины, масштабы и итоги (1930-1933 гг.) Хрестоматия». - Алматы: «Қазақ университеті», 2011. - 203 с.

3. Ашаршылық. Голод: документальная хроника. Сборник документов. Т.1: 1928-1929 / Отв. редактор Б. Әбдіғалиұлы. - Алматы: Атамұра, 2021. - 920 с.

4. Материалы Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий (20-50 годы ХХ века). Т.32: Политические репрессии в Северо-Казахстанской области (1920-1950-е гг.). Сборник документов и материалов. Составители: С.З. Маликова, А.Г. Ибраева, Л.А. Гривенная, H. А. Абуов, З.К. Картова, А.Н. Садаев / Под общ. ред. Е.Т. Карина. - Астана, 2022. - 384 с.

5. Материалы Государственной комиссии по полной реабилитации жертв политических репрессий (20-50 годы ХХ века). Т.67. Халық жады. Северо-Казахстанская область. Сборник воспоминаний и интервью жертв политических репрессий и пострадавших, очевидцев событий и их потомков. Составители: С.З. Маликова, А.Г. Ибраева, Л.А. Гривенная, Н.А. Абуов, З.К. Картова, Б.Р. Шериязданов, А.Н. Садаев, А.К. Куантаев / Под общ. ред. Е.Т. Карина. - Астана, 2023. Т.67 - 500 с.

6. Абылхожин Ж.Б., Козыбаев М.К., Татимов М.Б. Казахстанская трагедия // Вопросы истории. 1989. - №7. - С. 53-71

7. Козыбаев М.К., Абылхожин Ж.Б., Алдажуманов К.С. Коллективизация в Казахстане: трагедия крестьянства. - Алма-Ата, 1992. - 36 с.

8. Татимов М.Б. Социальная обусловленность демографических процессов. - Алма-Ата, 1989. - 128 с.

9. Асылбеков М.Х., Галиев А.Б. Социально-демографические процессы в Казахстане (1917-1980). - Алма-Ата: Гылым, 1991. - 192 с.

10. Корнилов Г.Е. Голод в Казакской АССР в 1930-е гг.: Историографический дрейф // Новейшая история России. 2023. Т. 13, № 1. С. 99-121 https://cvberleninka.m/article/n/golod-v-kazakskov-assr-v1930-e-godv-istoriograficheskiv-drevf (дата обращения: 15.10.24).

11. Абдулина А.Т. «Воспоминания очевидцев о голоде 1930-х гг. в Казахстане: вопросы источниковедения и отражение повседневности» // Отантарихы. 2021. №3(95). С. 92-100

12. СКГА Ф.1648. Оп.1.Д.121. Л.7

13. ЦГА РК Ф.135, Оп.1. Д.89, Л.4-8.

14. Белоус В.В. Петерфельд наша Родина. - Петропавловск, 2007. - 112 с.

15. Бургарт Л.А. Немецкое моноконфессиональное село в Казахстане: возникновение, развитие, разрушение (историко-демографический аспект). // Этнодемографические процессы в Казахстане и сопредельных территориях. Сборник научных трудов XII Международной научной конференции, - Усть-Каменогорск, 2011. - C. 27-39.

16. Аблажей Н.Н. Казахский миграционный маятник. «Казахстан - Синьцзян». Эмиграция. Репатриация. Интеграция. - Караганда, 2014. - 273 с.

17. Мендикулова Г.М. Казахская диаспора: история и современность. - Алматы, 2006. - 343 с.

18. Кабульдинов З.Е., Балтабаева К.Н., Джумашев А.М. и др. Казахи в Средней Азии: история и судьбы (1920-1950) гг. - Алматы, 2022. - 472 с.

19. АП РК Ф.141. Оп.1. Д.3336. Л. 97

20. СКГА Ф.22. Оп.1. Д.15

21. Сактаганова З.Г. Репрессивная политика советского государства в Казахстане в 1920-1930-е годы // Studia Orientalne 2012, nr 1(1) С. 207-219 URL: https://ceish.icm.edu.pl/ceish/element/bwmeta1.element.ois-doi-1015804so2012110/c/articles2192283.pdf.pdf (дата обращения: 01.11.2024).