СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ РЖАНКОТЕКТЕС (CHARADRIFORMES) ЖАСАҒЫНЫҢ СИРЕК КЕЗДЕСЕТІН ҚҰСТАРЫН ТАБУ

Өткен ғасырдың 80 – ші жылдарынан бастап Батыс Сібірдің оңтүстігінде ходулочниктердің ареалын кеңейту үрдісі байқалады, бұл көрініс көптеген басылымдармен расталады. Батыс Еуропада ходулочниктердің ұя салуына да ертерек назар аударылған.
Солтүстік Қазақстанның далалық көлдері үшін көптеген су – батпақ құстарының ареалының өзгеру құбылысы тән, яғни арелдардың шекараларының жүздеген шақырымға дейін кеңейуі және тарылуы. Бұл Батыс Сібір көлдерінің мерзімді сулануымен және кебуімен тығыз байланысты, осы құбылысты көптеген авторлар көрсетіп отыр. ХХ ғасырдың 80 – ші жылдарынан бастап, Петропавл қаласының маңыңда біздің жерімізге тән емес тропик пен субтропиканың құстары – ходулочниктердің (Himantopus himantopus) пайда болуына назар аударылды. Байқау жылдарында осы түрдің ұшып келуі мен ұшып кетуінің ұялық биологиясы мен фенологиясы зерттелген, ходулочниктердің эмбрионалдық және постэмбрионалдық өлімінің себептері түсіндірілді.
Соңғы жылдары Петропавл қаласының маңында осы құстардың колониялық мекендері құрылмады және оның себебі ареалдың табиғи пульсациясы болып табылмайды. Үшінші мыңжылдықтың басында, экономиканың аграрлық секторының белгілі бір төмендеуінен кейін, Солтүстік Қазақстанда ауыл шаруашылық өндірісінің қайтадан өсуі байқалды, бұрынғы егістік жерлер қалпына келтіріліп, мал басы өсіп келеді.
Адамдардың қызметінің әр түрлі көріністерінің негізінде жатқан негізгі себептердің бірі, игерілген жерлерде халық санының өсуі, өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс үшін табиғи жерлерді қолдану. Бұл қалыптасқан жағдайда, су маңы құстарының санының өзгеруін, су қоймаларының әртүрлері бойынша таралуының себептері мен заңдылықтарын, репродуктивті әлеуеттері мен факторларын анықтау су – батпақ құстарының биологиялық әртүрлілігін және санын сақтау бойынша шараларды тиімді жоспарлауға мүмкіндік берер еді.
Осы мақалада Петропавл қаласының маңында балшықшылардың колониялық қоныстарының жоғалып кетуінің шынайы себептері талқыланады.

1. Долгушин И.А. Отряд кулики. // Птицы Казахстана. Том 2. – Алма – Ата: Издательство АН Казахской ССР, 1962. – С.114 – 126.

2. Дробовцев В.И., Синицин В.В. Ходулочник в лесостепи Казахстана. // Фауна и экология Южного Зауралья и сопредельных территорий. – Екатеринбург – Курган: 1995. – С. 68 – 73.

3. Хроков В.В. Гнездование ходулочника на Кургальджинских озерах. // Бюллетень Московского общества испытателей природы. / Отделение биологии. Том 87. – М.: 1982. – С. 34 – 41.

4. Шамшурина Л.Н. Орнитологические заметки с озера Таволжан. // Материалы к распространению птиц на Урале, в Приуралье и Западной Сибири. / Сборник статей. – Екатеринбург: 1998. – С. 182.

5. Примак И.В. Гнездование ходулочника на юге Тюменской области. // Материалы к распространению птиц на Урале, в Приуралье и Западной Сибири. / Сборник статей. – Екатеринбург: 1999. – С. 176.

6. Makatsch W. H. Himantopus himantopus. // Gefied. Welt, 1984, № 5. – S. 141 – 144