Жаздық бидайдың дамуындағы ылғалдың рөлі

Солтүстік Қазақстан облысы жағдайында орманды даладағы ылғалмен қамтамасыз ету жауын-шашынның біркелкі бөлінбеуімен сипатталады, осы жағдай дәнді дақылдардың өнімділігіне әсер етеді. Бұл процесті Г.Т. Селяниновтың гидротермиялық ылғалдандыру коэффициентінің (ГТК) көмегімен байқауға болады. Ғылыми зерттеулер 2022-2023 жылдар ішінде астық өнімділігіне әсер ететін жаздық бидайдың өсуі мен дамуы кезеңіндегі ылғалдандыру жағдайларын бағалау мақсатында жүргізілді. Әдістеме дақылдардың әр фазааралық кезеңі үшін гидротермиялық коэффициенты ГТК есептеуден тұрады. Сондай-ақ, егіс құрылымы мен астық өнімділігінің элементтерін есептеу жүргізілді.

Жаздық жұмсақ бидайдың вегетациялық кезеңінде топырақтың ылғалдылығына сәйкес өнімді сабақтар, масақ тәрізді дақыл құрылымының негізгі элементтері, дана; 1000 дәннің салмағы, г 2022 жылға қарағанда 2023 жылы тиісінше: 1,1; 21; 33, күштірек болды. Жаздық бидайдың түтікке шығу кезеңінің ылғалмен қамтамасыз етілуі-астықтың пісуі 2022 жылы жаздық бидай үшін қанағаттанарлық жағдайда өтті, бұл оның астық өнімділігіне әсер етіп 15 ц/га өнімділікті құрады. 2023 жылы бидайдың органогенезі кезеңіне дейінгі кезеңдер астық піскенге дейін кейінгі нашар қанағаттанарлық ылғалды жағдайларға қарамастан қолайлы өтті, масақтаған өсімдіктер өнімділіктің жақсы әлеуетін көрсетті - 17ц/га, бұл 2022 жылғы астық өнімділігі көрсеткішінен асып түсті.

Гидротермиялық коэффициснтті пайдалану ылғалмен қамтамасыз етудің тұрақсыз кезеңдерінде жаздық бидай дәнінің өнімділігін арттыру үшін агротехникалық әдістерді қолдануға мүмкіндік береді.

1. Арова О.З. Программирование урожаев сельскохозяйственных культур: учебное пособие. - Черкесск: БИЦ СКГА, 2023. - 172 с.

2. Можаев Н.И., Серикпаев Н.А., Стыбаев Г.Ж. Программирование урожаев сельскохозяйственных культур. - Астана: Фоллиант, 2013. - С.24.

3. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта (с основами статистической обработки результатов исследований). - М.: Агропромиздат, 1985. - 351 с.

4. Захаров А.Г., Яковлева О.Д. Новый сорт яровой мягкой пшеницы Ульяновская 105 для широкого ареала возделывания // Владимирский земледелец. - 2018. - № 4. - С.47.

5. Ионова Е.В., Лиховидова В.А., Лобунская И.В. Засуха и гидротермический коэффициент увлажнения как один из критериев оценки степени ее интенсивности // Зерновое хозяйство России. - 2019. - № 6. - С.3.

6. Лазоренко Г.С., Костиков И.Ф. Биоклиматический потенциал Северного Казахстана. - Кокшетау: КГУ им. Ш. Уалиханова, 2006. - 163 с.

7. Сержанов И.М., Шайхутдинов Ф.Ш., Майоров И.И., Петров С.В., Галиев Ф.Ф. Зависимость урожайности яровой пшеницы от гидротермических условий вегетационного периода в Предкамской зоне среднего Поволжья // Вестник Казанского государственного аграрного университета. - 2013, Т. 8, № 4(30). - С. 138-142.

8. Лазарев В.И., Никитина О.В. Влияние элементов технологий возделывания яровой пшеницы на влагообеспеченность посевов в условиях черноземных почв Курской области // Вестник Курской государственной сельскохозяйственной академии. - 2022. - № 9. - С. 21-28.