ӘЙЕЛДЕРДІҢ ПСИХИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ЖЫНЫСТЫҚ ЗОРЛЫҚЗОМБЫЛЫҚТЫҢ ӘСЕРІ: САПАЛЫ ЖҮЙЕЛІ ШОЛУ

Бұрын-соңды жыныстық зорлық-зомбылыққа ұшыраған әйелдерде психикалық денсаулыққа тиген зардап салдары кездеседі және жарақаттан кейінгі стресстік ақаулар және басқа да диагноздардың даму қаупі жоғары. Психикалық денсаулықтың зардабының нәтижелері құрбан мен шабуылдың сипаттамаларына, қоғамға ашулуға, көмекке жүгінуге және жалпы әлеуметтік-мәдени факторларға тығыз байланысты. Мақсатым аман қалған әйелдердің тәжірибесі туралы сапалық зерттеулерді тақырыптық синтездеу арқылы психикалық бұзылулар спектрінің дамуының әртүрлі аспектілерін анықтау және қандай факторлар қалпына келуге кедергі келтіретінін және ықпал ететінін анықтау болды.
Деректерді сәйкестендірудің бүкіл процесі екі процесті қамтиды. Карталау процесі және терең шолу. Әрі қарай деректер екі кезеңде қарастырылды: сапаны бағалау және деректерді алу. Тақырыптық синтез процесте анықталған сипаттамалық тақырыптарды зерттеу және зерттеу сұрақтарына жауап беру арқылы қол жеткізіледі. Соңында түсіндіруді жеңілдету үшін барлық сипаттамалық тақырыптар экологиялық үлгіде құрастырылды.
3 дерекқорды және басқа сенімді дереккөздерді қарап шыққаннан кейін тек 6 зерттеу жұмысы анықталды. Олардың барлығы келесі сатыға өтті. Себеп-салдар байланысында болатын 11 тақырыпша және 2 тақырып анықталды.
Бұл зерттеуде сексуалдық зорлық-зомбылықтан аман қалғандар зорлау фактісін қабылдау жолында бірнеше аспекті бар екенін көрсетті. Яғни зорлықтың қалай болғаны, алшақтау, осалдық, мәселені елемеу, отбасы мен қоғамның көз-қарасын қамтиды. Осы факторлардың барлығын бағалағаннан кейін олар ең соңында бастарынан не өткенін түсінеді. Бұл психикалық денсаулық мәселелері, әлеуметтік бұзылулар, күресу стратегияларын әзірлеу, дәрменсіздік, ашылудан тартыну және көмек сұрау сияқты бірқатар салдармен бірге жүреді.
Талдау әртүрлі күрес стратегиялары, ресми немесе бейресми дереккөздерге ақпаратты ашудың әсері және тұтастай алғанда қоғамның әсері сияқты қалпына келтіруге ықпал ететін кедергілер мен факторларды бағаладым. Бұл мәселені бірнеше деңгейде шешуге болады. Ұсыныстар берілген.

1. Burnam, M.A., Stein, J.A., Golding, J.M., Siegel, J.M., Sorenson, S.B., Forsythe, A.B., & Telles, C.A. (1988). Sexual assault and mental disorders in a community population. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56(6), 843–850. https://doi.org/10.1037/0022-006X.56.6.843.

2. Campbell, R. (2009). Science, Social Change, and Ending Violence Against Women. Violence Against Women, 15(4), 434–439. https://doi.org/10.1177/1077801208330696.

3. Campbell, R., Dworkin, E., & Cabral, G. (2009). An ecological model of the impact of sexual assault on women’s mental health. Trauma, Violence & Abuse, 10(3), 225–246. https://doi.org/10.1177/1524838009334456.

4. DeLoveh, H.L.M., & Cattaneo, L.B. (2017). Deciding Where to Turn: A Qualitative Investigation of College Students’ Helpseeking Decisions After Sexual Assault. American Journal of Community Psychology, 59(1–2), 65–79. https://doi.org/10.1002/ajcp.12125.

5. Duma, S. (2019). Women’s journey of recovery from sexual assault trauma: a grounded theory /.

6. Ellsberg, M., & Heise, L. (2005). Researching Violence Against Women Researching Violence Against Women: A Practical Guide for Researchers and Activists. Washington DC, United States: World Health Organization, PATH.

7. García-moreno, C., Jansen, H.A.F.M., Ellsberg, M., Heise, L., & Watts, C. (2005). WHO Multi-country Study on Women’s Health and Domestic Violence against Women: initial results on prevalence, health outcomes and women’s responses. Geneva, Switzerland.

8. Hahm, H.C., Augsberger, A., Feranil, M., Jang, J., & Tagerman, M. (2016). The Associations Between Forced Sex and Severe Mental Health, Substance Use, and HIV Risk Behaviors Among Asian American Women. Violence against Women, 23(6), 671–691. https://doi.org/10.1177/1077801216647797.

9. José dos Reis, M., Lopes, M.H., & Osis, M. (2016). ‘It’s much worse than dying’: the experiences of female victims of sexual violence. Journal of Clinical Nursing (Vol. 26). https://doi.org/10.1111/jocn.13247.

10. Orchowski, L.M., & Gidycz, C.A. (2012). To whom do college women confide following sexual assault? A prospective study of predictors of sexual assault disclosure and social reactions. Violence against Women, 18(3), 264–288. https://doi.org/10.1177/1077801212442917.

11. Padmanabhanunni, A., & Edwards, D. (2015). A Case Study of Social Cognitive Treatment of PTSD in a South African Rape Survivor: The Central Role of Case Formulation. Journal of Child Sexual Abuse, 24(2), 174–194. https://doi.org/10.1080/10538712.2015.997412.

12. Rahill, G.J., Joshi, M., Lescano, C., & Holbert, D. (2014). Symptoms of PTSD in a sample of female victims of sexual violence in post-earthquake Haiti. Journal of Affective Disorders, 173, 232–238. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.10.067.

13. Sebaeng, J.M., Davhana-Maselesele, M., & Manyedi, E. (2016). Experiences of women who reported sexual assault at a provincial hospital, South Africa. Curationis, 39(1), e1–e7. https://doi.org/10.4102/curationis.v39i1.1668.

14. Thomas, J., & Harden, A. (2008). Methods for the thematic synthesis of qualitative research in systematic reviews. BMC Medical Research Methodology, 8, 45. https://doi.org/10.1186/1471-2288-8-45.

15. Wasco, S.M. (2003). Conceptualizing the harm done by rape: applications of trauma theory to experiences of sexual assault. Trauma, Violence & Abuse, 4(4), 309–322. https://doi.org/10.1177/1524838003256560.